Κόκκινος συναγερμός για την ευλογιά αιγοπροβάτων – «Έχει ξεφύγει η κατάσταση»

Περιγράφοντας τα προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι κτηνοτρόφοι, ο γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας σημειώνει πως «εδώ και 15 μήνες και συγκεκριμένα από 10 Ιουλίου του 2024, τα ζώα κατά 80%-90% είναι κλεισμένα μέσα στις μονάδες, με αποτέλεσμα το κόστος για την τροφή τους να έχει φτάσει στα ύψη» .

«Πολλοί συνάδελφοι δεν αντέχουν να ταΐζουν τα ζώα τους μόνο με ζωοτροφές» συμπληρώνει, εξηγώντας πως έχουν στερηθεί τη δυνατότητα «να βγάλουν τα πρόβατά τους να βοσκήσουν στην εξοχή».

«Μένει η οικογένεια άνεργη»

«Όταν θανατώνει κανείς τα ζώα του και παίρνει την αποζημίωση μετά από οκτώ μήνες ή ένα χρόνο, πώς θα ζήσει αυτός ο άνθρωπος; Καταστρέφεται» υπογραμμίζει χαρακτηριστικά για να προσθέσει πως «μένει η οικογένεια άνεργη». «Σε όλη την Ελλάδα έχουν χαθεί πάνω από 1.000 εκτροφές» αναφέρει.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που είχε δημοσιεύσει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων από τον Αύγουστο του 2024 που εμφανίστηκε ο ιός έως το τέλος Αυγούστου 2025 είχαν καταγραφεί 903 κρούσματα σε 1.148 εκτροφές, ενώ είχαν θανατωθεί 262.854 αιγοπρόβατα.

Και δυστυχώς, όπως προειδοποιεί μιλώντας στο CNN Greece ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθανάσιος Γελασάκης, πρόκειται για μία κατάσταση που «διαρκώς επιδεινώνεται».

Δεν κινδυνεύει ο άνθρωπος – Είναι ασφαλές το γάλα και το κρέας;

Απαντώντας στο ερώτημα εάν υπάρχουν φόβοι από τον ιό να νοσήσουν οι άνθρωποι, ξεκαθαρίζει πως η ευλογιά των προβάτων δεν είναι «ζωοανθρωπονόσος».

«Ζωοανθρωπονόσος» ονομάζεται μία ασθένεια που μεταδίδεται από τα ζώα στον άνθρωπο, είτε άμεσα, όπως η λύσσα από δάγκωμα, είτε έμμεσα μέσω μολυσμένων τροφίμων, νερού ή εντόμων-φορέων.

Πρόκειται για έναν ιό, ο οποίος προσβάλλει κυρίως τα πρόβατα, ενώ όπως επισημαίνουν οι αρμόδιες Αρχές, το γάλα είναι ασφαλές για ανθρώπινη κατανάλωση μετά από θερμική επεξεργασία υψηλής παστερίωσης.

Αντίστοιχα και το κρέας μπορεί να καταναλωθεί κανονικά.

Πώς μπορεί να «ταξιδέψει» μέχρι την Ελλάδα

«Η ευλογιά θεωρείται ένα ενδημικό νόσημα που είναι ενδημικό σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής, ενώ για αρκετά χρόνια υπάρχει και στα σύνορά μας με την Τουρκία» όπως εξηγεί ο καθηγητής.

Στην Ελλάδα, τα τελευταία 10 χρόνια, παρατηρήθηκαν μεμονωμένα κρούσματα, επομένως, όπως επισημαίνει ο ίδιος, δεν είναι η πρώτη φορά που αντιμετωπίζεται ο ιός. Όπως αναφέρει ο κ. Γελασάκης, ο ιός μπορεί να ταξιδέψει μέχρι τη χώρα μας για παράδειγμα μέσω της αγοράς μολυσμένου ζωικού κεφαλαίου από το εξωτερικό ή μέσω μολυσμένων ζωοτροφών. Παράλληλα, άλλα ζώα ή και έντομα μπορεί να είναι μηχανικοί φορείς, να μεταφέρουν δηλαδή τον ιό, χωρίς τα ίδια να νοσούν από αυτό. Ωστόσο, κατά το παρελθόν η αντιμετώπιση του ιού ήταν, σύμφωνα με τον καθηγητή «πολύ επιτυχημένη, καθώς οι αρμόδιες υπηρεσίες κατάφεραν και την απομόνωσαν άμεσα και γρήγορα, τηρώντας τα πρωτόκολλα».

«Αυτή τη φορά η κατάσταση ξέφυγε και ο ιός εξαπλώθηκε σε περιοχές πέρα από εκείνη του αρχικού κρούσματος, γεγονός που μάλιστα συνέπεσε με την περίοδο που οι Αρχές κατάφεραν να περιορίσουν και να αντιμετωπίσουν την πανώλη των μικρών μηρυκαστικών μέσω των ίδιων πρωτοκόλλων» σημειώνει. «Από τις προηγούμενες επιζωοτίες, αυτή είναι σαφώς η χειρότερη» υπογραμμίζει.

Το φαινόμενο, όπως επισημαίνει ο κ. Γελασάκης άρχισε να «ξεφεύγει από την άνοιξη πάρα πολύ, με τον αριθμό των κρουσμάτων να αυξάνεται διαρκώς».

«Για την ώρα τηρούνται τα πρωτόκολλα που προβλέπονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας των Ζώων και την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, που περιγράφουν πώς πρέπει να χειριζόμαστε νοσήματα υποχρεωτικής δήλωσης και τροπικά νοσήματα, στα οποία χώρες της Ευρώπης δεν είναι ενδημικές».

Τι περιλαμβάνουν αυτά τα πρωτόκολλα;

Η Ελλάδα ακολουθεί το Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για την εκρίζωση της νόσου.

Σύμφωνα με αυτό, εφαρμόζονται μέτρα όπως η θανάτωση και η υγειονομική ταφή των ζώων στη μολυσμένη εκτροφή, η οριοθέτηση ζωνών, η απαγόρευση μετακίνησης αιγοπροβάτων και ζωοτροφών, καθώς και η ενημέρωση των κτηνοτρόφων για τα μέτρα βιοασφάλειας που πρέπει να τηρούν. Η Ευρώπη, όπως εξηγεί ο κ. Γελασάκης, προκρίνει την εκρίζωση «γιατί δεν θέλει να περάσει στα σύνορά της αυτό το νόσημα και να γίνει ενδημικό κάποιο από τα κράτη της. Για πολλούς λόγους: εμπορικούς, οικονομικούς, για το ζωικό κεφάλαιο».

Στις περιοχές με επιβεβαιωμένα κρούσματα εφαρμόζονται συγκεκριμένα μέτρα. Η ζώνη προστασίας ορίζεται:

1. σε ακτίνα τριών χιλιομέτρων από την μολυσμένη εκτροφή,
2. ενώ η ζώνη επιτήρησης σε ακτίνα 10 χιλιομέτρων και
3. η περαιτέρω απαγορευμένη ζώνη σε ακτίνα 40 χιλιομέτρων.

Βασική προϋπόθεση, όμως, για να καταστεί αυτό το σχέδιο εφικτό είναι τα αντανακλαστικά των κτηνοτρόφων. Τι σημαίνει αυτό; Σε περίπτωση υποψίας νόσησης, οι κτηνοτρόφοι οφείλουν να ενημερώσουν άμεσα τις κτηνιατρικές υπηρεσίες. Το ζώο που παρουσιάζει ύποπτα συμπτώματα απομονώνεται, το κοπάδι περιορίζεται, αποφεύγεται κάθε επαφή με άλλους κτηνοτρόφους και τηρούνται αυστηρά τα μέτρα βιοασφάλειας.

Να σημειωθεί ότι, τα κύρια συμπτώματα που εμφανίζουν τα ζώα είναι πυρετός, δερματικές αλλοιώσεις κυρίως στα άτριχα μέρη του σώματος, ανορεξία και κατάπτωση.

Τελικά, όπως αναφέρει από την πλευρά του ο κ. Γελασάκης η ανασύσταση των μονάδων είναι εφικτή «μετά από έξι μήνες και υπό όρους εφόσον στην περιοχή αποδειχθεί ότι δεν υπάρχουν άλλα κρούσματα».

Μπορεί να επιβιώσει μέχρι και έξι μήνες

Μιλώντας για τα χαρακτηριστικά της ευλογιάς, ο καθηγητής που ειδικεύεται στα Νοσήματα Παραγωγικών Ζώων, αναφέρει πως πρόκειται για έναν «DNA ιό, ο οποίος είναι αρκετά ανθεκτικός στο περιβάλλον».

Αυτό σημαίνει πως μπορεί να επιβιώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα «μέχρι και έξι μήνες ή υπό συνθήκες ακόμη και λίγο περισσότερο». «Σε μία περιοχή που έχει προσβληθεί ή σε μια περιοχή που έχει εισέλθει ο ιός, μπορεί να έχουμε κρούσματα και μετά από μήνες» σημειώνει ο ίδιος.

«Εάν εμφανιστεί τώρα ο ιός σε μία περιοχή και θανατωθούν κάποια ζώα, θα μπορούσαν να εντοπιστούν κρούσματα μέχρι και τον Φεβρουάριο» όπως εξηγεί.

«Παράλληλα με την ανθεκτικότητά του, η μεγάλη νοσηρότητα και θνητότητα στα προσβεβλημένα ζώα καθιστούν τον ιό της ευλογιάς ιδιαίτερα επικίνδυνο για τα πρόβατα» συμπληρώνει.

«Σοβαρός αντίκτυπος στις περιοχές που κρατάνε τους τελευταίους ακρίτες»

Πρόκειται για μία νόσο που προκαλεί «τεράστια οικονομικά προβλήματα και μεγάλη καταστροφή στην κτηνοτροφία».

«Δεδομένου ότι αυτός ο ιός εξακολουθεί να υπάρχει στα σύνορα μας. Ακόμα και αν ελέγξουμε το νόσημα, το ελέγξαμε μέσα στη χώρα, στη γείτονα χώρα υπάρχει και δεν μας εγγυάται κανείς ότι σε δύο ή σε πέντε χρόνια δεν θα ταξιδέψει ξανά μέσα στη χώρα μας, με αποτέλεσμα οι κτηνοτρόφοι να απογοητεύονται και πολλοί από αυτούς να μη θέλουν να προχωρήσουν στην ανασύσταση των κοπαδιών τους» προειδοποιεί.

«Άρα μιλάμε για μια οικονομική καταστροφή με σοβαρό κοινωνικό αντίκτυπο για την επαρχία και ειδικά για περιοχές, που κρατάνε τους τελευταίους ακρίτες» τονίζει ο καθηγητής.

Οι προκλήσεις του εμβολιασμού

Σε μία προσπάθεια, τόσο να αποφευχθεί αυτή η οικονομική καταστροφή, όσο και να αποφευχθούν οι μαζικές σφαγές των ζώων, υπάρχουν πολλές φωνές που προτείνουν ως εναλλακτική τον εμβολιασμό.

«Η πρόληψη είναι καλύτερη από την αντιμετώπιση, οπότε ο εμβολιασμός υπό συνθήκες θα μπορούσε να προσφέρει μια λύση για ενδημικές περιοχές» αναφέρει ο κ. Γελασάκης.

Πού έγκειται το πρόβλημα; Όπως εξηγεί ο καθηγητής «τα εμβόλια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, στα «ζωντανά» εξασθενημένα εμβόλια και τα «αδρανοποιημένα» εμβόλια που περιέχουν αντιγόνα. Τα πιο αποτελεσματικά είναι τα «ζωντανά».

Ωστόσο, «ακριβώς επειδή πρόκειται για ένα νόσημα που δεν είναι ενδημικό στην Ευρώπη, τα περισσότερα εμβόλια για την ευλογιά έχουν αναπτυχθεί σε αφρικανικές και ασιατικές χώρες χωρίς να έχουν περάσει επαρκείς κλινικές δοκιμές, ενώ ταυτόχρονα δεν υπάρχουν και επαρκή επιστημονικά βιβλιογραφικά δεδομένα που να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητά τους».

«Χαρακτηριστικό είναι δε» όπως διευκρινίζει «ότι αυτές οι χώρες που εφαρμόζουν τον εμβολιασμό για αρκετά χρόνια δεν έχουν απαλλαγεί από το νόσημα και παραμένουν ενδημικές. Μάλιστα, πλέον η εμβολιαστική κάλυψη σε αυτές τις περιοχές είναι ανεπαρκής, και οι εξάρσεις του νοσήματος διαρκείς, λόγω της μη τήρησης της δέσμευσης για ετήσιο επαναληπτικό εμβολιασμό από μεγάλο μέρος των κτηνοτρόφων». Ανάμεσα σε αυτές είναι τόσο το Ινδία, όσο και η Τουρκία.

Λαμβάνοντας υπόψιν τα δεδομένα αυτά, στην περίπτωση του εμβολιασμού, θα έπρεπε, σύμφωνα με τον κ. Γελασάκη, να εμβολιαστούν όλα τα μικρά μηρυκαστικά της χώρας (αίγες και τα πρόβατα), που μπορεί να φτάνουν γύρω στα 9-10 εκατομμύρια ζώα σε σύντομο χρονικό διάστημα και με επανάληψη ανά έτος, ενώ η χώρα θα χαρακτηριζόταν ως η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που είναι ενδημική στην ευλογιά, με σημαντικές επιπτώσεις για την προβατοτροφία της χώρας και για τα προϊόντα που παράγονται από αυτή».

Επομένως, οι ποσότητες εμβολίων που χρειάζεται να προμηθευτεί η χώρα είναι πολύ μεγάλες και όπως επισημαίνει ο καθηγητής «παρότι τα ζωντανά εμβόλια παρέχουν ανοσία για τρία χρόνια, οι ίδιοι οι κατασκευαστές των εμβολίων προτρέπουν ο εμβολιασμός να διενεργείται ετησίως σε κάθε ζώο ξεχωριστά».

Ο εμβολιασμός όμως πρέπει να πραγματοποιηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, για να αναπτυχθεί ανοσία της αγέλης, ενώ όσο εφαρμόζεται ο εμβολιασμός είναι αδύνατο να διαφοροποιηθούν οι φυσικές μολύνσεις από τον ιό από τις περιπτώσεις όπου έχει εφαρμοστεί εμβολιασμός.

«Αποτελεί ερώτημα αν οι κτηνιατρικές υπηρεσίες έχουν την επιχειρησιακή δυνατότητα, μπορούν να επιτύχουν ένα τόσο δύσκολο έργο, δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή είναι δύσκολη η οριζόντια ενεργητική επιτήρηση σε μερικές χιλιάδες κτηνοτροφικές μονάδες σε επίπεδο περιφερειών, πόσο μάλλον να προχωρήσουν στον εμβολιασμό των ζώων ένα προς ένα».

Χρειάζεται εκτεταμένη ενεργητική επιτήρηση πέρα από τις ζώνες των 3 και 10 χιλιομέτρων

Στο πλαίσιο των μέτρων που μπορούν να ληφθούν περαιτέρω για την αντιμετώπιση του φαινομένου ο κ. Γελασάκης προτρέπει οι αρμόδιες υπηρεσίες να προχωρήσουν σε εκτεταμένη ενεργητική επιτήρηση πέρα από τις ζώνες των τριών και των 10 χιλιομέτρων, που προβλέπει το πρωτόκολλο.

Ως ενεργητική επιτήρηση ορίζεται όταν μία υπηρεσία υγείας ψάχνει για να βρει το πρόβλημα, μεταβαίνει στις κτηνοτροφικές μονάδες, κάνει δειγματολογικό έλεγχο και αναζητά την έκταση του προβλήματος στο χώρο και στο χρόνο. Στην περίπτωση της παθητικής επιτήρησης, οι Αρχές αναμένουν από τον κτηνοτρόφο να δηλώσει το πρόβλημα. Στην Ελλάδα υλοποιείται ο συνδυασμός αυτών των δύο μεθόδων. «Οι Αρχές περιμένουν τους ίδιους τους κτηνοτρόφους να δηλώσουν τα κρούσματα και στη συνέχεια δημιουργούνται οι δύο ζώνες στις οποίες αναζητούν πιθανά νέα κρούσματα».

Με την επέκταση του ιού, λοιπόν, να βρίσκεται σε έξαρση, ο καθηγητής προτείνει «η ενεργητική παρατήρηση να υλοποιηθεί συντονισμένα, σε σύντομο χρονικό διάστημα και σε μεγαλύτερες ακτίνες, αν όχι σε επίπεδο ολόκληρων περιφερειών».

Καταλήγοντας. ο κ. Γελασάκης τονίζει πως «ο καθένας από την πλευρά του πρέπει να αντιληφθεί ότι πρόκειται για ένα πρόβλημα πολύ μεγάλο, στην αντιμετώπιση του οποίου θα πρέπει όλοι να συμβάλουν».

«Η τήρηση των μέτρων βιοασφάλειας που πρέπει να τηρούνται ευλαβικά από τους κτηνοτρόφους, αλλά και από όλους όσους επισκέπτονται τις κτηνοτροφικές μονάδες – βυτία συλλογής γάλακτος, φορτηγά μεταφοράς ζώων και ζωοτροφών, συνεργεία παροχής κτηνοτροφικών υπηρεσιών – π.χ. συνεργεία για το κούρεμα των ζώων – είναι πάρα πολύ σημαντική» εξηγεί, για να συμπληρώσει, ωστόσο, ότι «δυστυχώς για την τήρηση του συνόλου των μέτρων που απαιτούνται δεν υπάρχουν πάντα οι υποδομές. Ζώα εξακολουθούν να εκτρέφονται κάτω από τσίγκους και παραπήγματα. Επομένως, δεν ξέρω κατά πόσο τα μέτρα αυτά είναι εφικτό να τηρηθούν από το σύνολο των κτηνοτρόφων. Όμως, αυτό δεν αναιρεί την κομβική τους σημασία για τον έλεγχο του νοσήματος».

Προϋπόθεση για τον έλεγχο της εξάπλωσης η συνεργασία των κτηνοτρόφων

Στο ίδιο πλαίσιο, σε δηλώσεις του προ ημερών ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας τόνισε πως «χρειάζεται υπευθυνότητα από όλους. Όταν υπάρχει ένα κρούσμα, δεν πρέπει να αποκρύπτεται, αλλά να ανακοινώνεται αμέσως. Δυστυχώς, σε αρκετές περιπτώσεις οι κτηνίατροι βρήκαν ήδη νεκρά ζώα. Αυτό σημαίνει μετάδοση. Και αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί».

Από την πλευρά του, απαντώντας σε αυτό το φαινόμενο ο κ. Παλάσκας αναφέρει πως πρόκειται για «μεμονωμένες περιπτώσεις» και αφήνει αιχμές προς την Πολιτεία σημειώνοντας πως όταν καθυστερούν οι αποζημιώσεις τόσο πολύ και «όταν οι κτηνοτρόφοι εισπράττουν αυτή τη συμπεριφορά από το κράτος και ιδιαίτερα την γαλακτική περίοδο, ορισμένοι από αυτούς μπορεί να σκεφτούν: να πάρω καμιά 10αριά μέρες γάλα για να έχω να ζήσω και όταν εξαπλωθεί το κακό, να το δηλώσω».

«Ελάχιστοι αυτοί που πήγαν να κρύψουν τα κρούσματα»

Διευκρινίζει, όμως, ότι «ευτυχώς ήταν ελάχιστοι εκείνοι που υιοθέτησαν αυτή τη λογική και πήγαν να κρύψουν τα κρούσματα». Απευθύναμε έκκληση στο υπουργείο να «σπεύσουν να δώσουν άμεσα τις αποζημιώσεις για να αντιμετωπιστούν και αυτά τα ελάχιστα περιστατικά».

«Μέχρι αυτή τη στιγμή το υπουργείο δεν έχει δώσει ούτε ένα λεπτό για το επιπλέον κόστος που έχει δημιουργηθεί επειδή κρατάμε τα ζώα μέσα στις μονάδες. Όλα από εκεί ξεκινάνε» καταγγέλλει. «Είναι απόντες» αναφέρει, συμπληρώνοντας πως έχει εκφράσει την αγανάκτηση του κλάδου τόσο στον υπουργό, Κώστας Τσιάρα, όσο και στον υφυπουργό, Χρήστο Κέλλα.