Η προέλευση των κατοικίδιων γατών – αιώνες πριν κατακτήσουν τους καναπέδες – παρέμενε για πολύ καιρό ασαφής. Τώρα, το αρχαίο DNA βοηθά να συμπληρωθούν τα κενά, και τα ευρήματα ανατρέπουν την παραδοσιακή ιστορία.
Οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι οι γάτες και οι άνθρωποι άρχισαν να ζουν μαζί πριν από περίπου 9.500 χρόνια στη Λεβαντίνη, η οποία σήμερα περιλαμβάνει τμήματα της Μέσης Ανατολής και της ανατολικής Μεσογείου, στην αρχή της Νεολιθικής εποχής, όταν οι άνθρωποι άρχισαν να καλλιεργούν τη γη.
Σύμφωνα με το cnn.com τα αποθέματα σιτηρών προσέλκυαν τρωκτικά, τα οποία με τη σειρά τους προσέλκυαν αγριόγατες, και οι άνθρωποι βρήκαν χρήσιμο να κρατούν κοντά τους αυτούς τους ποντικοκυνηγούς, οδηγώντας τελικά στην εξημέρωση των γατών. Τα παλαιότερα γνωστά απομεινάρια γατών στα αρχαιολογικά αρχεία χρονολογούνται από έναν τάφο στην Κύπρο από εκείνη την περίοδο.
Τι δείχνουν οι νέες πληροφορίες
Ωστόσο, νέα ανάλυση γενετικών πληροφοριών που ανακτήθηκαν από σκελετικά υπολείμματα γατών σε αρχαιολογικούς χώρους σε όλη την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ασία υποδηλώνει ότι οι κατοικίδιες γάτες που γνωρίζουμε σήμερα έχουν πολύ πιο πρόσφατη προέλευση και δεν ήταν τα πρώτα αιλουροειδή που ζούσαν μαζί με τους ανθρώπους.
«Αρχίσαμε να εξετάζουμε τα οστά που αποδίδονται σε κατοικίδιες γάτες που χρονολογούνται από 10.000 χρόνια πριν, και να ανακαλύπτουμε ποια έχουν το ίδιο γονιδίωμα με τον σύγχρονο πληθυσμό γατών που κυριαρχεί σήμερα», δήλωσε ο Greger Larson, καθηγητής στην σχολή αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης στην Αγγλία. «Αυτό υπονομεύει εντελώς αυτή την αφήγηση», δήλωσε ο Larson.
Μια μελέτη με επίκεντρο την Ευρώπη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, εξέτασε 87 αρχαία και σύγχρονα γονιδιώματα γατών και διαπίστωσε ότι η κατοικίδια γάτα, η οποία έχει την επιστημονική ονομασία «Felis catus», προέρχεται από τη Βόρεια Αφρική και όχι από τη Λεβαντίνη. Οι πρόγονοί της ήταν στενά συνδεδεμένοι με την αφρικανική αγριόγατα, ή αλλιώς «Felis lybica».
Η σχέση λεοπάρδαλης – ανθρώπου
Οι γάτες δημιούργησαν το γονιδιακό απόθεμα της σύγχρονης κατοικίδιας γάτας και φαίνεται ότι εξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη με την άνοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας πριν από περίπου 2.000 χρόνια, σύμφωνα με τη μελέτη.
Η σχέση της λεοπάρδαλης με τον άνθρωπο ήταν ιστορικά «συμβιωτική» – οι δύο επωφελούνταν ο ένας από τον άλλο – αλλά ποτέ δεν εξημερώθηκε πλήρως παρά το γεγονός ότι ζούσε μαζί με τους ανθρώπους για περισσότερα από 3.500 χρόνια, δήλωσε η Shu-jin Luo, ανώτερος συγγραφέας της μελέτης με επίκεντρο την Κίνα και ερευνητής στη Σχολή Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Πεκίνου.
Οι άνθρωποι επωφελούνταν από τις ικανότητες των άγριων αιλουροειδών να πιάνουν ποντίκια, ενώ οι γάτες είχαν έτοιμη προμήθεια τρωκτικών για να φάνε – αλλά πιθανότατα δεν υπήρχε ποτέ σκόπιμος έλεγχος του πληθυσμού των λεοπαρδάλεων.
«Η συμβιωτική σχέση μεταξύ ανθρώπων και λεοπαρδάλεων τελικά έληξε και οι λεοπαρδάλεις επέστρεψαν στους φυσικούς τους βιότοπους, ζώντας σήμερα ως οι φευγαλέοι και κρυμμένοι γείτονές μας», δήλωσε η Luo.
Μια υπόθεση για το γιατί η λεοπάρδαλη γάτα δεν εξημερώθηκε ποτέ πλήρως προέρχεται από τη φήμη της ότι κυνηγάει κοτόπουλα καθώς και τρωκτικά, σε αντίθεση με τις κατοικίδιες γάτες που είναι καλύτερες στο να πιάνουν ποντίκια. Στην κινεζική λαϊκή παράδοση, η λεοπάρδαλη γάτα είναι γνωστή ως «τίγρης που πιάνει κοτόπουλα», μια αναφορά στην όρεξή της για πουλερικά, εξήγησε η Luo.
«Μετά τη δυναστεία των Χαν, η άνοδος και η αλλαγή στις πρακτικές εκτροφής πουλερικών – από την ελεύθερη εκτροφή σε συστήματα κλουβιών – πιθανώς ενέτειναν τη σύγκρουση μεταξύ ανθρώπων και λεοπαρδάλεων», δήλωσε η Luo. «Η ισχυρή τους τάση να κυνηγούν κοτόπουλα και να σκοτώνουν υπερβολικά, θα είχε κάνει τις λεοπαρδάλεις όλο και πιο ανεπιθύμητες γύρω από τους ανθρώπινους οικισμούς».
Η εξαφάνιση των λεοπαρδάλεων από τους ανθρώπινους οικισμούς συνέπεσε με τους ταραχώδεις αιώνες μεταξύ της πτώσης της δυναστείας των Χαν στην Κίνα το 220 μ.Χ. και της ανόδου της δυναστείας των Τανγκ το 618 μ.Χ., όταν μια πιο κρύα και ξηρή περίοδος μείωσε την αγροτική παραγωγή, διαταράσσοντας το οικοσύστημα των λεοπαρδάλεων, είπε η Luo.
«Αυτό δεν σημαίνει ότι οι λεοπαρδάλεις εξαφανίστηκαν, αλλά απλώς ότι αποσύρθηκαν από τους ανθρώπινους οικισμούς και συνέχισαν να επιβιώνουν στους φυσικούς τους δασικούς βιότοπους», πρόσθεσε.
Τα νέα περιβάλλοντα που εμφανίστηκαν σε αγροτικές κοινότητες όπως η Κίνα σήμαιναν αλλαγή στις σχέσεις με πολλά διαφορετικά ζώα, συμπεριλαμβανομένων των αγριόγατων, είπε ο William Taylor, επίκουρος καθηγητής και επιμελητής αρχαιολογίας στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, ο οποίος μελετά την εξημέρωση των ζώων. Δεν συμμετείχε στην έρευνα.
«Νομίζω ότι είναι πολύ ενδιαφέρον να βλέπουμε αυτές τις μελέτες DNA να βοηθούν στην αναζήτηση της ιστορίας των γατών της Ευρώπης και της Ασίας – αυτών των πανταχού παρόντων μικρών πλασμάτων που πολλοί άνθρωποι θεωρούν δεδομένα – και να μας μεταφέρουν πίσω στις πρώτες εμπορικές οδούς, όπως οι Δρόμοι του Μεταξιού, που χτίστηκαν με τη μεταφορά ζώων όπως άλογα, γαϊδούρια και καμήλες».
Γάτες και αρχαία Αίγυπτος
Τα νέα ευρήματα που ανατρέχουν τις ρίζες της κατοικίδιας γάτας στη Βόρεια Αφρική δεν είναι ίσως εκπληκτικά, δήλωσε ο Jonathan Losos, καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Washington του Σαιντ Λούις.
Οι γάτες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εικονογραφία της αρχαίας Αιγύπτου, σημείωσε σε ένα σχόλιο που δημοσιεύθηκε παράλληλα με τη μελέτη του Science. Οι τοίχοι των τάφων απεικονίζουν γάτες ως μέλη της οικογένειας που φορούν κολάρα, σκουλαρίκια και κολιέ, τρώνε από πιάτα και κάθονται κάτω από καρέκλες.
Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν η γη των Φαραώ ήταν ο τόπος όπου έλαβε χώρα ολόκληρη η διαδικασία εξημέρωσης ή εάν ήταν απλώς το σχολείο τελειοποίησης όπου οι ποντικοκυνηγοί έγιναν σύντροφοι των νοικοκυριών, έγραψε ο Losos.
Η μελέτη που επικεντρώθηκε στην Ευρώπη διαπίστωσε ότι οι γάτες σε αρχαιολογικούς χώρους πριν από το 200 π.Χ. ήταν γενετικά αναγνωρίσιμες ως ευρωπαϊκές αγριόγατες του είδους «Felis silvestris», και όχι ως κατοικίδιες γάτες, παρόλο που ο σκελετός τους ήταν σχεδόν ίδιος. Είναι ακόμα πιθανό οι αγριόγατες να ζούσαν μεταξύ των ανθρώπων, σημείωσε ο Losos, καθώς τα γατάκια των αγριόγατων μπορούν να εξημερωθούν σχετικά εύκολα.
Η προσπάθεια να ξεδιαλυνθεί η ιστορία των γατών συνεχίζεται, και ο Losos σημείωσε ότι η έλλειψη αρχαιολογικών δειγμάτων από τη Βόρεια Αφρική και τη νοτιοδυτική Ασία σημαίνει ότι η ιστορία της προέλευσης της οικιακής γάτας είναι μακριά από το να είναι πλήρης.
