Το «τανγκό» με τον εκλογικό νόμο, η Κυβερνητική «αντίσταση» και οι αιχμές της αντιπολίτευσης
Ρεπορτάζ: Χρύσανθος Κοσελόγλου – Μιχάλης Χατζηκωνσταντίνου
Τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον μία φορά το εξάμηνο, ανοίγει με ένταση και σε ανύποπτο χρόνο – το κρισιμότατο ερώτημα περί αλλαγής του εκλογικού νόμου, των «κανόνων του παιχνιδιού» που κρίνουν το μπόνους εδρών για το πρώτο κόμμα αλλά και το ποιοί μένουν «εκτός».
Άλλες φορές πυροδοτείται από δημόσιες δηλώσεις, άλλες φορές τίθεται στο παρασκήνιο σε συζητήσεις πολιτικών αρχηγών, άλλοτε τροφοδοτείται από δημοσιεύματα και άλλοτε από ευσεβείς πόθους.
Στο τελευταίο «επεισόδιο» του Αυγούστου, η φημολογία πως Βουλευτές της ΝΔ εισηγούνται στον Πρωθυπουργό αλλαγές στον εκλογικό νόμο πυροδότησαν εκ νέου την πολιτική αντιπαράθεση.
Πρόκειται για σενάρια που έλεγαν πως εισηγούνται αύξηση του ορίου εισόδου στη Βουλή από το 3% που είναι σήμερα στο 5%, με τη λογική ότι αυτό θα βοηθούσε χωρίς περίπλοκα μαθηματικά να πέσει ο πήχης της αυτοδυναμίας την ώρα που η κυβέρνηση πιέζεται δημοσκοπικά.
Ακόμη ότι θα μπορούσε να αλλάξει ο τρόπος που δίνεται το «μπόνους» στο πρώτο κόμμα (οι 50 έδρες πλέον δίνονται κλιμακωτά), σύμφωνα με τα σενάρια ζητούσαν οι γαλάζιοι να το παίρνει το πρώτο κόμμα απευθείας αν υπάρχει μεγάλη διαφορά από το δεύτερο.
Τα σενάρια αυτά διαψεύδονται καθέτως και οριζοντίως από την Κυβέρνηση, με πηγές του CNN Greece να εκτιμούν πως όσοι ανακινούν το θέμα, είτε ψάχνουν να βρουν ζήτημα εκεί που δεν υπάρχει, είτε εκφράζουν δικούς τους πόθους καθώς ανησυχούν για την πολιτική τους επιβίωση.
«Τα ίδια έλεγαν και το 2022» σχολίασε ανώτατη πηγή της Κυβέρνησης.
Κάθετος ο Πρωθυπουργός
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει τοποθετηθεί δημόσια για το ζήτημα και χωρίς περιστροφές. Το μήνυμα μεταφέρει και ο ίδιος στην κοινωνία και οι Υπουργοί του, που όταν ερωτώνται λένε κοφτά πως «δεν υπάρχει κανένα θέμα αλλαγής του εκλογικού νόμου».
Ο Πρωθυπουργός σε όλους τους τόνους ξεκαθαρίζει πως οι εκλογές θα γίνουν την άνοιξη του 2027, με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, χωρίς καμία αλλαγή στο όριο εισόδου στη Βουλή.
Και μπορεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης να θεωρεί πως ο πολυκερματισμός της σημερινής Βουλής έχει οδηγήσει σε έναν άσχημο διαγκωνισμό των μικρότερων κομμάτων, αυτό όμως δεν θα πρέπει να παρερμηνεύεται καθώς όπως τονίζεται, το αποσυνδέει πλήρως από οποιαδήποτε σκέψη για αλλαγές.
Στην Κυβέρνηση βλέπουν «πανικό» του ΣΥΡΙΖΑ
Το ζήτημα τέθηκε την εβδομάδα που μας πέρασε και στον Κυβερνητικό εκπρόσωπο Παύλο Μαρινάκη, στην πρώτη τηλεοπτική του παρουσία μετά τις ολιγοήμερες διακοπές.
Με αφορμή ανακοινώσεις του ΣΥΡΙΖΑ επι ενός δημοσιεύματος ο κ.Μαρινάκης εκτίμησε πως είναι σύμπτωμα άγχους «φοβούμενος ο ΣΥΡΙΖΑ ότι μπορεί να αλλάξει το όριο εισόδου και να μείνει εκτός Βουλής».
Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος επέμεινε λέγοντας «ας μην αγχώνεται, ο ΣΥΡΙΖΑ, έχει απαντήσει ο Πρωθυπουργός».
Πάντως το θέμα του εκλογικού νόμου σύμφωνα με πληροφορίες είχε τεθεί με έναν τρόπο στη συνάντηση Μητσοτάκη – Ανδρουλάκη στη Βουλή το 2024.
Με το νέο έτος πάντως σύμφωνα με πληροφορίες του CNN Greece, αναμένεται να κατατεθεί η ρύθμιση για την επιστολική ψήφο για τους εκτός επικράτειας.
ΠΑΣΟΚ: Δεν σχολιάζουμε δημοσιεύματα, μόνο γεγονότα
Στην αντίπερα όχθη, το ΠΑΣΟΚ δεν έχει τοποθετηθεί επισήμως για το θέμα του εκλογικού νόμου. Κληθείσες, όμως, να σχολιάσουν τα σενάρια, πηγές της Χαριλάου Τρικούπη τόνισαν στο CNN Greece: «δεν σχολιάζουμε δημοσιεύματα, σχολιάζουμε γεγονότα».
Υπενθύμισαν, πάντως, ότι πάγια θέση του ΠΑΣΟΚ είναι πως οι κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού δεν γίνεται να αλλάζουν «εν πτήσει», ανάλογα με την εκλογική συγκυρία.
Στο ίδιο πνεύμα, ο Εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ, Κώστας Τσουκαλάς, επισήμανε ότι το κόμμα του μένει στις συνεχείς διαβεβαιώσεις του ίδιου του πρωθυπουργού ότι δεν θα αλλάξει ο εκλογικός νόμος και ότι δεν θα υπάρξει αιφνιδιασμός από την κυβέρνηση.
Τσουκαλάς: Ομολογία πανικού η ενδεχόμενη αλλαγή του εκλογικού bonus
Ο κ. Τσουκαλάς υπογράμμισε, ακόμη, ότι το ΠΑΣΟΚ τάσσεται υπέρ της σταθερότητας του εκλογικού συστήματος. Σχολίασε, όμως, ότι σε περίπτωση που η κυβέρνηση προχωρήσει σε αλλαγή του εκλογικού νόμου και μειώσει περαιτέρω το εκλογικό όριο για το bonus των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα, αυτό ουσιαστικά θα σημαίνει «ομολογία πανικού» της κυβέρνησης λόγω της πορείας των δημοσκοπικών ποσοστών της.
Ο Εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ ανέφερε επίσης ότι το κόμμα του είναι αρνητικό και στο ενδεχόμενο να αυξηθεί το κατώφλι του 3% για την είσοδο των κομμάτων στη Βουλή. Όμως, υπενθύμισε ότι η Χαριλάου Τρικούπη διαφωνεί επί της αρχής με τη ρύθμιση που στερεί το bonus των 50 εδρών από τους συνασπισμούς κομμάτων. Εξήγησε, μάλιστα, ότι δεν είναι δυνατόν να αποσυνδέεται το bonus από τη βούληση της πλειοψηφίας.
Κατώφλι εισόδου και όριο αυτοδυναμίας σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες
Υπενθυμίζεται ότι με βάση τον ισχύοντα εκλογικό νόμο ο πήχυς για τη μονοκομματική αυτοδυναμία στην Ελλάδα κινείται στη πράξη (εκτός οριακών περιπτώσεων) μεταξύ 36% και 40% ανάλογα με το αθροιστικό ποσοστό των κομμάτων που μένουν εκτός Βουλής. Το εν λόγω όριο αυτοδυναμίας είναι μάλλον το χαμηλότερο στην ΕΕ για αναλογικά συστήματα (απλή ή ενισχυμένη αναλογική).
Επισημαίνεται ότι η ανάδειξη αυτοδύναμων κυβερνήσεων με ποσοστά κάτω του 40% είναι εξαιρετικά σπάνια στις εκλογές στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Εξαίρεση αποτελεί η Βρετανία όπου το 2024 οι Εργατικοί του Κιρ Στάρμερ διασφάλισαν το 63% των εδρών με μόλις 33,8% της εθνικής ψήφου, λόγω του πλειοψηφικού συστήματος (first past the post). Άνετη πλειοψηφία είχαν διασφαλίσει οι Εργατικοί και το 2005 επί Τόνι Μπλερ με ποσοστό μόλις 35,2% πανεθνικά.
Στην υπόλοιπη Ευρώπη επικρατεί διαφορετική εικόνα. Στην Ισπανία η αυτοδύναμη κυβέρνηση με το χαμηλότερο ποσοστό αναδείχθηκε το 1989 από τους Σοσιαλιστές του Φελίπε Γκονζάλεθ, με 39,6%. Στη Γερμανία το χαμηλότερο ποσοστό αυτοδύναμης μονοκομματικής κυβέρνησης καταγράφηκε το 1953 (στην τότε Δυτική Γερμανία) από τους Χριστιανοδημοκράτες του Κόνραντ Αντενάουερ, με 45,2%.
Στην Ιταλία δεν υπάρχει ιστορικό αυτοδύναμων μονοκομματικών κυβερνήσεων ενώ στη Γαλλία ισχύει το πλειοψηφικό δύο γύρων το οποίο δεν προσφέρεται για συγκρίσεις αφού δημιουργεί νέες μεγάλες πλειοψηφίες στις επαναληπτικές εκλογές.
Αρκετά σπάνια είναι, πάντως, και εφαρμογή υψηλού πανεθνικού ορίου εισόδου (άνω του 3%) στις βουλευτικές εκλογές των ευρωπαϊκών κρατών. Στην Γερμανία εφαρμόζεται όριο 5% αλλά εξαιρούνται τα κόμματα που κερδίζουν τουλάχιστον τρεις έδρες στις μονοεδρικές περιφέρειες. Όριο 5% υπάρχει και σε χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία. Αντίθετα στην Ιταλία, τη Γαλλία, τη Βρετανία, την Ολλανδία και την Πορτογαλία δεν υπάρχει πανεθνικό όριο εισόδου.
