Η διεθνής ακαδημαϊκή ιατρική κοινότητα βρίσκεται σήμερα σε μια περίοδο αναζήτησης κριτηρίων με τα οποία θα αξιολογείται το συνολικό έργο των μελών ΔΕΠ για την εξέλιξή τους στην ακαδημαϊκή ιεραρχία.
Παραδοσιακά, οι διαδικασίες αυτές έχουν βασιστεί σχεδόν αποκλειστικά σε ποσοτικούς δείκτες ερευνητικής παραγωγικότητας, όπως ο αριθμός δημοσιεύσεων σε έγκριτα περιοδικά, ο συνολικός αριθμός αναφορών και, κυρίως, ο ευρέως χρησιμοποιούμενος δείκτης h.
Ο δείκτης h ορίζεται ως ο μεγαλύτερος αριθμός (ν) δημοσιεύσεων ενός ερευνητή, εκ των οποίων αναφέρεται η κάθε μία τουλάχιστον v φορές από άλλους επιστήμονες. Παραδείγματος χάριν ένας ερευνητής με δείκτη h= 125 σημαίνει ότι 125 εργασίες του μνημονεύονται από τουλάχιστον 125 συναδέλφους του. Η ευρεία αποδοχή του δείκτη αυτού οφείλεται στην απλότητα και την ευκολία σύγκρισης ερευνητών του ίδιου επιστημονικού πεδίου.
Παρά τα πλεονεκτήματα αυτά, η δραστηριότητα, συμπυκνωμένη σε έναν μόνο αριθμό, δεν επαρκεί για να αποτυπώσει το σύνολο της ακαδημαϊκής προσφοράς ενός μέλους ΔΕΠ. Η σύγχρονη πανεπιστημιακή ιατρική δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στην αξιολόγηση της παραγωγής νέας γνώσης ∙ απαιτείται από τα μέλη ΔΕΠ ενεργός συμμετοχή σε εκπαιδευτικές, διοικητικές, οργανωτικές και κοινωνικές δραστηριότητες που στηρίζουν τη λειτουργία του ακαδημαϊκού και κλινικού έργου.
Ωστόσο, ο δείκτης h δεν καταγράφει κρίσιμες προσφορές των μελών ΔΕΠ, όπως η καθοδήγηση φοιτητών και ειδικευομένων (μεντορική), η συμμετοχή σε ακαδημαϊκές ή δεοντολογικές επιτροπές, η εκπροσώπηση του ιδρύματος σε επαγγελματικούς φορείς και η συμβολή στην ενημέρωση της κοινότητας για σημαντικά θέματα υγείας.
Πρόκειται για δραστηριότητες υψηλής σημασίας, οι οποίες όμως παραμένουν «αόρατες» όταν η αξιολόγηση βασίζεται αποκλειστικά σε βιβλιομετρικούς δείκτες.
Η παράλειψη αυτών των μορφών προσφοράς δημιουργεί την εντύπωση ότι η ακαδημαϊκή ιατρική εκτιμά μόνο την ερευνητική παραγωγή, υποβαθμίζοντας το απαραίτητο έργο που στηρίζει την εύρυθμη λειτουργία μιας Ιατρικής Σχολής.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Mannix και ο Bell, σε πρόσφατο άρθρο τους στο JAMA (2025), προτείνουν τη θεσμοθέτηση ενός νέου συμπληρωματικού δείκτη ακαδημαϊκής προσφοράς, τον δείκτη s. Ο δείκτης αυτός έχει ως στόχο να αποτυπώσει με αντικειμενικό και διαφανή τρόπο την ευρύτερη συμβολή των μελών ΔΕΠ στην αποστολή των ακαδημαϊκών ιατρικών ιδρυμάτων.
Οι συγγραφείς περιγράφουν δύο μορφές του δείκτη s: τον βασικό δείκτη s, που μετρά τις ώρες που αφιερώνει ένα μέλος ΔΕΠ σε συγκεκριμένες μη αμειβόμενες δραστηριότητες του Ιδρύματος, και τον σταθμισμένο δείκτη s, ο οποίος λαμβάνει υπόψη όχι μόνο την προσφορά σε χρόνο, αλλά και τη σημαντικότητα του ρόλου (π.χ. πρόεδρος επιτροπής έναντι απλού μέλους) και την εμβέλεια της δράσης (τοπική, περιφερειακή ή εθνική).
Οι δραστηριότητες που περιλαμβάνονται πρέπει να συνδέονται άμεσα με την αποστολή του νοσηλευτικού ακαδημαϊκού ιδρύματος και να μην προσφέρουν οικονομικά οφέλη στο μέλος ΔΕΠ.
Η υιοθέτησή του δείκτη s από τα κορυφαία ιατρικά ιδρύματα θα μπορούσε να ενισχύσει το αίσθημα δικαιοσύνης και ανταμοιβής μεταξύ των μελών ΔΕΠ, ενώ ταυτόχρονα θα βελτιώσει τη λειτουργία των ιδρυμάτων μέσω της ανάδειξης συχνά υποτιμημένων αλλά απαραίτητων ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων.
Η επιτυχής εφαρμογή του δείκτη s απαιτεί σαφή μεθοδολογία, αυστηρό ορισμό των επιλέξιμων δραστηριοτήτων και διαφανείς διαδικασίες αξιολόγησης, ώστε να διασφαλιστεί η αξιοπιστία και η καθολική αποδοχή του.
Ο κ. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος είναι ιατρός-ακαδημαϊκός.
