Το ανατολίτικο παζάρι για τα F-35 στον Λευκό Οίκο, τα «χρυσά» deals και οι ύμνοι Τραμπ σε Ερντογάν

Προηγήθηκε η θερμή χειραψία που αντάλλαξαν οι δύο ηγέτες κατά την άφιξη του προέδρου της γείτονος, ο οποίος πέρασε το κατώφλι του Λευκού Οίκου μετά από 6 χρόνια, χθες Πέμπτη (25.09.25).

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, από την πλευρά του, επιβεβαίωσε με τον τρόπο του την ατζέντα που είχε διαρρεύσει στα μέσα ενημέρωσης σε σχέση με τον διακαή πόθο της Άγκυρας να επιστρέψει στο πρόγραμμα των F-35.

Ο Ντόναλντ Τραμπ επέλεξε να φορέσει στο πέτο δύο καρφίτσες με συμβολικό χαρακτήρα. Η μία ήταν η σημαία των ΗΠΑ και η δεύτερη ήταν ένα μαχητικό αεροσκάφος .

Σύμφωνα με την πρώτη τοποθέτηση του Αμερικανού προέδρου, στο τραπέζι ήταν το ενδεχόμενο πώλησης F-35, υποστηρίζοντας μάλιστα πως θα καταλήξει σε συμφωνία με τον Ταγίπ Ερντογάν.

Μάλιστα, τόνισε μεταξύ άλλων ότι «αν η συνάντηση είναι επιτυχής, τότε ενδέχεται να αρθούν οι κυρώσεις κατά της Τουρκίας για τα F35».

Υπενθυμίζεται πως το 2020 οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις στο πλαίσιο του ομοσπονδιακού νόμου των Ηνωμένων Πολιτειών CAATSA κατά της προεδρίας των Αμυντικών Βιομηχανιών της Τουρκίας και ανώτερων αξιωματούχων της, λόγω της απόκτησης από την Άγκυρα του ρωσικού συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας S-400.

Μία κίνηση που ουσιαστικά οδήγησε στην «έξοδο »της Τουρκίας από το πρόγραμμα του μαχητικού αεροσκάφους F-35, στο οποίο ήταν αγοραστής και κατασκευαστής. Τότε, η Άγκυρα έκανε λόγο για «άδικες» κυρώσεις, υποστηρίζοντας παράλληλα ότι η συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ και ο ρόλος της στην περιφερειακή ασφάλεια θα έπρεπε να την προστατεύουν από τέτοια μέτρα.

Ο Τραμπ είπε, επίσης, ότι ανάμεσα στα θέματα που θα συζητηθούν είναι και αυτά των F-16 και του αντιπυραυλικού συστήματος Patriot, συμπληρώνοντας: «Νομίζω ότι θα πετύχει στην αγορά των πραγμάτων που θα ήθελε να αγοράσει. Χρειάζεται ορισμένα πράγματα και εγώ χρειάζομαι ορισμένα πράγματα».

To χρονικό του αποκλεισμού της Τουρκίας από τα F-35

Η Τουρκία συμμετείχε στο πρόγραμμα ως εταίρος/συμβαλλόμενος από τα πρώτα χρόνια. Επιπλέον, είχε ενεργό ρόλο στην παραγωγή και προμήθεια εξαρτημάτων.

Η ένταση άρχισε, όταν η Άγκυρα αποφάσισε να αγοράσει από τη Ρωσία το αντιαεροπορικό σύστημα S-400, με τις ΗΠΑ να διευκρινίζουν ότι οι S-400 υπονομεύουν την ασφάλεια των F-35, καθώς μπορούν να συλλέξουν κρίσιμα τεχνικά δεδομένα για το αεροσκάφος stealth.

Τόσο οι ΗΠΑ όσο και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ διατήρησαν τη θέση ότι η επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα προϋποθέτει την απομάκρυνση του S-400.

Το Μαϊο του 2018, ο Μπραντ Σέρμαν, μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, απευθυνόμενος προς τον τότε υπουργό Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, προχώρησε στην εκτίμηση πως τα αμερικανικά F-35 θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από την Τουρκία εναντίον της Ελλάδας «και όχι εναντίον τρομοκρατών».

Η πιθανότητα χρήσης τουρκικών F-35 εναντίον της χώρας μας ήταν ένας βασικός λόγος ανησυχίας τόσο για την ελληνική διπλωματία, όσο και για Αμερικανούς βουλευτές και παράγοντες του Κογκρέσου.

Η παράδοση των συγκεκριμένων αεροσκαφών στη γειτονική χώρα πριν τον αποκλεισμό της (2019) προκαλούσε έντονο προβληματισμό, επειδή υπήρχε ένταση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, καθώς η Τουρκία πραγματοποιούσε παραβιάσεις ελληνικού εναέριου χώρου με το casus belli, δηλαδή την απειλή πολέμου να παραμένει ενεργή.

Η Αθήνα εξέφρασε έντονη αντίθεση στο ενδεχόμενο να αποκτήσει η Τουρκία τα F-35, ειδικά όσο συνεχιζόταν η επιθετική ρητορική και οι προκλήσεις στο Αιγαίο.

Παράλληλα, επικοινώνησε την θέση της τόσο προς την Ουάσινγκτον όσο και σε διεθνή φόρα, υπογραμμίζοντας πως η Άγκυρα δεν σέβεται το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.

Ταυτόχρονα, πολλοί βουλευτές των ΗΠΑ ανέφεραν ρητά στις επιστολές τους στο State Department ότι υπάρχει κίνδυνος χρήσης F-35 από την Τουρκία εναντίον της Ελλάδας ή άλλων συμμάχων, τονίζοντας πως δεν πρέπει να ανταμειφθεί με υπερσύγχρονα όπλα, όταν παραβιάζει την κυριαρχία άλλων συμμάχων του ΝΑΤΟ.

Η Τουρκία αποβλήθηκε επίσημα από το πρόγραμμα των μαχητικών F-35 στις 17 Ιουλίου 2019. Εκείνη την ημέρα, το Πεντάγωνο των ΗΠΑ ανακοίνωσε επίσημα ότι η γείτονα δεν θα συνεχίσει να συμμετέχει στο πρόγραμμα.

Επιπρόσθετα, γνωστοποιήθηκε ότι η συμμετοχή της θα τερματιστεί σταδιακά μέχρι τον Μάρτιο του 2020, κυρίως όσον αφορά τον βιομηχανικό της ρόλο στην παραγωγή εξαρτημάτων.

Tον κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ έθεσαν τα μέλη της διακομματικής ομάδας, λίγο πριν από τη συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν, με επιστολή τους προς τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο και τον υπουργό Άμυνας, Πιτ Χέγκσεθ.

Συγκεκριμένα, οι βουλευτές Κρις Πάππας ,Γκας Μπιλιράκης, Ντίνα Τάιτους και Νικόλ Μαλλιωτάκη καλούν την κυβέρνηση να σεβαστεί και να τηρήσει την αμερικανική νομοθεσία, πριν προχωρήσει σε μια τέτοια πώληση.

Τα «δώρα» του Ερντογάν στον Τραμπ

Ο πρόεδρος της Τουρκίας έφτασε στον Λευκό Οίκο με μία αποσκευή γεμάτη «δώρα» δισεκατομμυρίων, με απώτερο σκοπό την άμβλυνση των σχέσεων στις δύο χώρες.

Σύμφωνα με το BBC, αφορούν «χρυσά» deals, δηλαδή συμφωνίες για την ενέργεια, την άμυνα και την πολιτική αεροπορία.

Ο Ερντογάν σχολίασε ότι στην ατζέντα περιλαμβάνονται, εκτός από τα μαχητικά, και άλλα ζητήματα, όπως η υπόθεση της τράπεζας Halkbank.

«Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας σας ως προέδρου και κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας σας, είμαστε σε θέση να αναγάγουμε τις σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ σε ένα πολύ διαφορετικό επίπεδο και διαδικασία» , υπογράμμισε ο πρόεδρος της Τουρκίας.

Παράλληλα, ο Τραμπ αναφέρθηκε στην προ ημερών παρουσία του Αρχιεπισκόπου Βαρθολομαίου, δηλώνοντας ότι η «Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία χρειάζεται τη βοήθειά μας», με αναλυτές να διαβάζουν τη συγκεκριμένη τοποθέτηση ως αίτημα για επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.