Κλισμός: Η καρέκλα των σχεδόν 3 χιλιετιών

Όταν οι άνθρωποι ανακάλυψαν τα καθίσματα αρχικά κάθονταν σε σκαμνιά. Οι καρέκλες με πλάτη ήταν προορισμένες για τους λίγους και τους εκλεκτούς. Όμως η ανάπτυξη της πόλης-κράτους  έφερε και μία  ανανέωση στα αγαθά και αν όχι  για όλους πάντως για ένα ευρύτερο κοινό μία χαρακτηριστική καρέκλα με πλάτη διαδόθηκε στην Ελλάδα τον 5ο αιώνα π.Χ. Πρόκειται για τον κλισμό, όπως τον γνωρίζουμε από τις αναπαραστάσεις σε γλυπτά και αγγεία. Η λέξη κλισμός προέρχεται από το ρήμα κλίνω (λυγίζω, ξαπλώνω, κάθομαι), όπως και η κλίνη, και εμφανίζεται ήδη στον Όμηρο.

Ο κλισμός είναι ένα πρωτότυπο σχέδιο που αναγνωρίζεται από τα χαρακτηριστικά κυρτά πόδια, τα οποία ανοίγουν προς τα έξω, προσδίδουν κομψότητα και προσφέρουν καλύτερη έδραση. Τα πίσω πόδια είναι επίσης κυρτά και συνεχίζουν μονοκόμματα προς τα πάνω με αντίστροφη κυρτή κίνηση και στηρίζουν την πλάτη, η οποία είναι ένα  οριζόντιο στοιχείο, κοίλο έτσι ώστε να αγκαλιάζει και να στηρίζει το ανώτερο μέρος του ανθρώπινου κορμού. Σε ορισμένες περιπτώσεις ένα δεύτερο κάθετο στοιχείο μπορούσε να ενισχύει την πλάτη.

Το καθαυτό κάθισμα ήταν ένα τετράγωνο πλαίσιο με διασταυρούμενους ιμάντες από δέρμα ή κάποιο σκοινί, επάνω στο οποίο μπορούσε να τοποθετηθεί μαξιλάρι. Οι ακριβείς κατασκευαστικές λεπτομέρειες της παραγωγής συζητιούνται, αλλά σίγουρα ήταν ένα έπιπλο το οποίο απαιτούσε πολύ υψηλά καταρτισμένους επιπλοποιούς και μαρτυρούσε τεχνική πρόοδο στον τομέα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το σχέδιο του κλισμού μπορούσε να αναπαραχθεί σε λίθο, π.χ. οι επίσημες θέσεις στο θέατρο του Διονύσου στην Αθήνα.

Στο τέλος της κλασικής εποχής ο κλισμός αποσύρθηκε από το προσκήνιο, αλλά επανήλθε όπως και τόσες άλλες αρχαιολογικές εμπνεύσεις στο β’ μισό του 18ου αιώνα, όταν ο ώριμος διαφωτισμός και ο πρώιμος ρομαντισμός αναζητούσαν νέα πρότυπα σε ένα σπουδαίο παρελθόν του ανθρώπου, πρότυπα που μετά τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Πομπηία και τα δημοσιέυματα του Βίνκελμαν η κλασική αρχαιότητα παρείχε αφειδώς.

Η κλασικότερη εκδοχή του κλισμού είναι σύγχρονη και ελληνική και εμφανίζεται το 1960-1, όταν ο Έλληνας επιπλοποιός Ελευθέριος Σαρίδης συνεργάζεται με τον βρετανικής καταγωγής σχεδιαστή επίπλων T. H. Robsjohn-Gibbings. (Φωτογραφία: Saridis of Athens)

Από έναν Έλληνα σχεδιαστή η κλασική μορφή της καρέκλας

Οι πρώτοι σύγχρονοι κλισμοί εμφανίζονται με βεβαιότητα στο Παρίσι τη δεκαετία του 1780: στον πίνακα του κορυφαίου νεοκλασικιστή ζωγράφου Jacques-Louis David (1748-1825) Les licteurs rapportent à Brutus les corps de ses fils (1789) βλέπετε τον Βρούτο καθισμένο σε ένα κάθισμα που είναι ξεκάθαρα κλισμός, όπως μάλλον και το κάθισμα που ξεχωρίζει αμυδρά πίσω από τη μορφή της Μαρί-Λουίζ Τρυνταίν λίγα χρονια αργότερα. Διακρίνονται τα χαρακτηριστικά πόδια και πλάτη: ένας κλισμός.

Εκείνη τη στιγμή όλα αυτά δεν γίνονται ακόμα αντιληπτά ως επαναστατικά, αλλά αναδρομικά συνδέονται με το κλίμα που φέρνει την Γαλλική Επανάσταση το 1789. Τις επόμενες δεκαετίες και όσο ο νεοκλασικισμός κυριαρχεί στο γούστο της εποχής, διάφορες μορφές κλισμών, λιγότερο ή περισσότερο πιστές στα αρχαία πρότυπα ή και πιο ευφάνταστες, κάνουν την εμφάνισή τους σε όσα σαλόνια εμπνέονται από το νεοκλασικό ύφος. Παρόλα αυτά, ενδίδοντας στην ανάγκη της άνεσης, οι περισσότερες κερέκλες που μιμούνται τον αρχαίο κλισμό τον 19ο αιώνα, νοθεύουν το αυθεντικό σχέδιο, γιατί δεν έχουν πλεχτό κάθισμα, αλλά σύγχρονου τύπου ταπετσαρία.

Η κλασικότερη εκδοχή του κλισμού όμως είναι σύγχρονη και ελληνική και εμφανίζεται το 1960-1, όταν ο Έλληνας επιπλοποιός Ελευθέριος Σαρίδης συνεργάζεται με τον βρετανικής καταγωγής σχεδιαστή επίπλων T. H. Robsjohn-Gibbings, ο οποίος τότε ζούσε στην Αμερική. Το προϊόν της συνεργασίας τους είναι ένα κάθισμα απολύτως πιστό σε ό,τι μπορεί να θεωρηθεί ένας αυθεντικός αρχαιοελληνικός κλισμός. Το κάθισμα γίνεται άμεσα δημοφιλές και μέχρι σήμερα αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο επιτυχημένα σχέδια του 20ου αιώνα.

Σήμερα ο κλισμός εξακολουθεί να κατασκευάζεται και να πωλείται σε αρκετά υψηλή τιμή. (Φωτογραφία: Saridis of Athens).

Πώς εξελίχθηκε στο σήμερα η καρέκλα

Το παράδοξο με τον σύγχρονο κλισμό είναι ότι ενώ πρόκειται για μια αναβίωση εμπνευσμένη από την κλασική αρχαιότητα και δεν έχει καμία απολύτως σχεδιαστική σχέση με το σύγχρονο design (o T. H. Robsjohn-Gibbings είχε μάλιστα εκφραστεί ενατίον του Bauhaus και γενικά του μοντερνισμού), το αποτέλεσμα μπορεί άνετα να στηθεί και σε ένα σύγχρονο περιβάλλον. Μοιάζει σαν ένα αυθεντικό μουσειακό έκθεμα της κλασικής αρχαιότητας στην προθήκη ενός σύγχρονου μινιμαλιστικού μουσείου. Φαίνεται ότι ανατρέχοντας κατευθείαν στο αρχαιοελληνικό πρότυπο, η αναβίωση κατάφερε να απαλλαγεί από όλη τη μεταγενεστερη νεοκλασικη παράδοση, της οποίας πάντως, αποτελεί μέρος.

Σήμερα ο Κλισμός εξακολουθεί να κατασκευάζεται και να πωλείται σε αρκετά υψηλή τιμή. Έχει μεταπωλητική αξία και αντίστοιχα μπορείτε να το βρείτε και μεταχειρισμένα καθίσματα. Σε κάθε περίπτωση, προσέξετε τι ακριβώς αγοράζετε και από ποιον.

Ενδεχομένως μπορείτε να συμβιβαστείτε με διάφορους νεοκλασικούς κλισμούς με ταπετσαρισμένο κάθισμα ή ψάθα, όπως πολλές καρέκλες regency. Θα τα βρείτε σε παλαιοπωλεία ή στον δρόμο, πεταμένα από αδαείς κληρονόμους που ξεφορτώνονται γρήγορα τα επιπλά που βρήκαν για να τα αντικαταστήσουν με καινούργια, είτε φτηνά από το βιομηχανικό επιπλάδικο είτε ακριβά από τον interior design της επιλογής τους. Σε κάθε περίπτωση, όπως και ο κλισμός, κάθε έπιπλο είναι περισσότερο από ένα έπιπλο, και ο κλισμός, κάτι περισσότερο από απλό κάθισμα.

Μία αναλυτική διάλεξη για την αναβίωση του κλισμού το 1960 μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ.



Διαβάστε ακόμη: Η λάμπα-σχεδιαστικό κομψοτέχνημα που «ποζάρει» όταν την κοιτάς

TAGS :

καρέκλα σχέδιο

x

Ακολουθήστε το Andro στο Facebook