Το ποσό που δαπανήθηκε παγκοσμίως σε σκευάσματα τεστοστερόνης αυξήθηκε από τα 15 εκατομμύρια δολάρια το έτος 2005 στα 1,9 δισεκατομμύρια το 2024, δικαιολογώντας τo αυξημένο ενδιαφέρον της κοινωνίας, όχι μόνο για τις θεραπευτικές ιδιότητες, αλλά και για τις πιθανές παρενέργειες που συνδέονται με τη χρήση τους.
Στις παρενέργειες αυτές περιλαμβάνονται οι νεοπλασματικές παθήσεις και οι δυσμενείς καρδιαγγειακές εκδηλώσεις, αμφότερα πάντως περιπλεγμένα με αμφισβητούμενες απόψεις. Το επιστημονικό ενδιαφέρον έχει αναζωπυρωθεί, όχι μόνο λόγω κλασικών ενδείξεων χορήγησης της τεστοστερόνης αλλά και νεότερων, οι οποίες αντανακλούν τη σύγχρονη πραγματικότητα:
Τα επίπεδα τεστοστερόνης φυσιολογικά μειώνονται λόγω γήρανσης, αλλά και εξαιτίας ορισμένων παθήσεων που συνδέονται με τον τρόπο ζωής, οδηγώντας σε ορισμένες περιπτώσεις στον υπογοναδισμό, με συνέπεια εκδηλώσεις όπως εύκολη κόπωση, μείωση της μυϊκής μάζας και οστικής πυκνότητας, μειωμένη ερωτική επιθυμία, στυτική δυσλειτουργία, κατάθλιψη. Η θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη μπορεί να αναστρέψει (σε ποικίλο βαθμό) αρκετές από αυτές τις εκδηλώσεις.
Τα στεροειδή αναβολικά συνεχίζουν να αποτελούν ένα παράνομο μέσο βελτίωσης της αθλητικής απόδοσης σε επίπεδο επαγγελματικού αθλητισμού-πρωταθλητισμού. Είναι δεδομένο ότι πλειάδα αθλητών, παρά τους αυστηρούς ελέγχους, συνεχίζει τη χρήση ανάλογων σκευασμάτων, ενώ τα τελευταία έτη διοργανώνονται και αθλητικά δρώμενα στα οποία επιτρέπεται χρήση ανάλογων ουσιών με στόχο την επίτευξη υψηλών επιδόσεων.
Η εύκολη πρόσβαση σε διαδικτυακές αγορές με αμφίβολης αξιοπιστίας προϊόντα έχει συνεισφέρει στην ευρεία διάδοση της χρήσης σκευασμάτων τεστοστερόνης σε ερασιτέχνες αθλητές αρκετών δυναμικών σπορ, όπως για παράδειγμα στο body building, κάποιες φορές χωρίς οποιαδήποτε ιατρική επίβλεψη, ή έστω εμπειρική καθοδήγηση, ακόμα και σε ανηλίκους.
Τα διεμφυλικά άτομα αποτελούν μια νέα πραγματικότητα, στην οποία, ανεξάρτητα από την κοινωνικο-πολιτική στάση που παίρνει κανείς απέναντι σε αυτήν, η ιατρική επιστήμη καλείται να διαχειριστεί πρωτόγνωρες και σύνθετες καταστάσεις.
Η φυλομετάβαση αναφέρεται σε σειρά παρεμβάσεων που στοχεύουν στην αλλαγή των σωματικών χαρακτηριστικών, έτσι ώστε να αναπτυχθούν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά φύλου, όπου συχνά, για να επιτευχθεί η επιθυμητή αρρενοποίηση, χορηγείται αγωγή η οποία αυξάνει τα επίπεδα τεστοστερόνης περίπου 20 φορές παραπάνω από τα φυσιολογικά.
Η ανησυχία σχετικά με τον αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο που συνδέεται με τη χορήγηση της τεστοστερόνης βρέθηκε στο προσκήνιο περίπου το 2010, οπότε δημοσιεύθηκε σχετική προειδοποίηση του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA). Τα τελευταία έτη έχουν συσσωρευθεί αρκετά νέα στοιχεία, χωρίς όμως τελικά να υπάρχει απόλυτη αποσαφήνιση του θέματος.
Στη μελέτη TRAVERCE (Lincoff, NEnglJMed 2023) η χορήγηση τεστοστερόνης σε 5.246 άνδρες (45-80 ετών) με υπογοναδισμό και αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, δεν συνδέθηκε με αύξηση στην εκδήλωση ισχαιμικής καρδιοπάθειας μετά από παρακολούθηση 33 μηνών, διαπιστώθηκε όμως αυξημένη επίπτωση κολπικής μαρμαρυγής, νεφρικής βλάβης και πνευμονικής εμβολής.
Αλλη πρόσφατα δημoσιευμένη μελέτη (Mathiasen, Circulation 2025) έδειξε ότι οι χρήστες τεστοστερόνης είχαν αυξημένη επίπτωση οξέος εμφράγματος, μυοκαρδιοπάθειας, φλεβοθρόμβωσης και αρρυθμιών για μια περίοδο 11 ετών και όλα αυτά παρότι επρόκειτο για άτομα με αξιόλογη φυσική-αθλητική δραστηριότητα.
Την ίδια εποχή σειρά από άλλες εργασίες επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα και καθησυχάζει σχετικά με τις παρενέργειες της αγωγής αυτής. Η χρήση της τεστοστερόνης για τη θεραπεία του συμπτωματικού υπογοναδισμού υιοθετείται από αρκετές ιατρικές εταιρείες τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ. Συχνά πάντως προκύπτει η αναγκαιότητα διεπιστημονικής προσέγγισης (ουρολογική, ενδοκρινολογική, ψυχιατρική), ενώ ο ρόλος του καρδιολόγου περιλαμβάνει την εκτίμηση του αρχικού κινδύνου και τη διαχρονική παρακολούθηση πιθανών επιπλοκών.
Ο κ. Γιώργος Σταυρουλάκης είναι καρδιολόγος.
