Οι επενδύσεις σε υποδομές, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν και στρατιωτική σημασία, πέρα από πολιτική βρίσκονται στο «παζάρι» που βρίσκεται σε εξέλιξη στις Βρυξέλλες σε σχέση με τους ακριβείς όρους ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής για την αύξηση των δαπανών άμυνας.
Αυτό αναφέρουν στο newsit.gr κύκλοι με γνώση των διαπραγματεύσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη στην πρωτεύουσα της Κομισιόν (Βρυξέλλες), συμπληρώνοντας πως προτάσεις σαν την παραπάνω αφορούν ιδίως της χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και πιο συγκεκριμένα, την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Και αυτό γιατί χώρες όπως η Ελλάδα έχουν ήδη υψηλές δαπάνες άμυνας ως ποσοστό του ΑΕΠ (3,1% το 2024), λόγω των ιδιαίτερων περιφερειακών συνθηκών αλλά και των γιγάντιων συνόρων της, και ενδεχομένως δεν θα θελήσουν να αξιοποιήσουν όλο το δημοσιονομικό χώρο τον οποίο μπορεί να προκύψει μέσω της ενεργοποίησης της ρήτρας διαφυγής (βάσει Λευκής Βίβλου), δηλαδή το 1,5% του ΑΕΠ από το 2025 (εφόσον αυτό το ποσοστό αντιστοιχεί σε αύξηση των αμυντικών δαπανών) για χάρη της αύξησης των αμυντικών δαπανών, κάτι όμως που θα είχε ως συνέπεια να χάσουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε μέτρα ευρύτερης κοινωνικής απήχησης, όπως παρεμβάσεις εισοδηματικής ενίσχυσης.
Οι ίδιες πηγές αναφέρουν πως η ελληνική πλευρά ενδεχομένως να επιθυμούσε να αξιοποιήσει το 0,5% (ως ποσοστό του ΑΕΠ) της ρήτρας διαφυγής για την αύξηση των αμυντικών δαπανών και να αφήσει το άλλο 1% (επί του ΑΕΠ) για άλλες «χρήσεις».
Τα παραπάνω ποσοστά μόνο… τυχαία δεν είναι καθώς η Ελλάδα βρίσκεται κατά 1 ποσοστιαία μονάδα πιο μπροστά από το κατώτατο πλαφόν που θέτει το ΝΑΤΟ, δηλαδή το 2%.
Έτσι θα μπορούσε να ισχυριστεί προς την ΕΕ πως αφού έχει ήδη καλύψει το πλαφόν του ΝΑΤΟ, θα πρέπει «αναδρομικά» να «ανταμειφθεί» αναγνωρίζοντας τους οι Βρυξέλλες τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει αυτή τη διαφορά του 1% του ΑΕΠ σε άλλες κατευθύνσεις.
Όσον αφορά την ποσοτική διάσταση των παραπάνω ποσοστών, οι ίδιες πηγές διευκρινίζουν πως η διάταξη της Λευκής Βίβλου που κάνει λόγο για έτος αναφοράς το 2021, δεν έχει να κάνει μόνο με το γεγονός ότι μετά το 2021 σημειώθηκαν αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (λόγω του πολέμου στην Ουκρανία το 2022), αλλά έχει και…υπολογιστικές διαστάσεις, καθώς η αύξηση των αμυντικών δαπανών -ως ποσοστό του ΑΕΠ από το 2025 και έως το 2028 – θα υπολογιστεί με βάση το ΑΕΠ του 2021.
Το γεγονός αυτό κατεβάζει τον πήχη του πιθανού δημοσιονομικού χώρου, καθώς το ΑΕΠ της Ελλάδας το 2021 είναι κατά πολύ λιγότερο από εκείνο του 2024 (181 δις. ευρώ έναντι 242 δις. ευρώ).
Παραπέρα, οι ίδιες πηγές τονίζουν πως το άλλο στοιχείο που μετρά δεν είναι η ποσοτική αύξηση των αμυντικών δαπανών το 2025 – 2028 (σε ετήσια βάση), αλλά αν αυτή «μεταφράζεται» σε αύξηση ως ποσοστό του ΑΕΠ (έως 1,5% προκειμένου να εξαιρεθεί από το έλλειμμα).
Στο σημείο αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη μια άλλη διαπραγμάτευση και αυτή αφορά ποιες μπορεί να είναι αυτές οι (μη αμυντικές) «κατευθύνσεις».
Το πρώτιστο για την Αθήνα φαίνεται να είναι η υλοποίηση μέτρων ελάφρυνσης των πολιτών, όπως μειώσεις φόρων.
Ωστόσο, οι Βρυξέλλες δεν φαίνονται ιδιαίτερα πρόθυμες να δεχτούν την εξάντληση του όποιου δημοσιονομικού χώρου δοθεί στην Αθήνα μόνο σε κάτι τέτοιο (δηλαδή σε πάσης φύσεως κοινωνικά μέτρα) και έτσι μπαίνουν στο τραπέζι και άλλες ιδέες όπως να μπουν στο πακέτο που θα προκύψει από την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών επενδύσεις σε υποδομές, οι οποίες μπορούν να έχουν στόχο ταυτόχρονα την αύξηση της αμυντικής δυνατότητας της χώρας, αλλά και τη έμμεση βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών, πχ μέσα με τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης στην ευρύτερη βιομηχανία (πχ ναυπηγεία) κλπ.
Να τονιστεί πως η ιδέα σαν αυτή δεν είναι εντελώς «νέα», καθώς το προηγούμενο διάστημα στη Γερμανία συζητούταν η δυνατότητα να συμπεριληφθούν στις αμυντικές δαπάνες και οι επενδύσεις στις υποδομές.
Εξάλλου, μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός πως το πακέτο που ψήφισε η Bundestag και το Bundesrat στις 18 – 21 Μαρτίου προβλέπει μία διπλή συνταγματική (!) μεταρρύθμιση: Πρώτον την απεριόριστη και επ΄ αόριστον δυνατότητα δανεισμού για αμυντικούς λόγους και δεύτερον τη συγκρότηση ενός ειδικού ταμείου επενδύσεων στις υποδομές ύψους 500 δις. ευρώ την επόμενη 12 ετία!
Μένει να δει κανείς που θα κατευθυνθούν οι γερμανικές επενδύσεις στις υποδομές και πως θα τις δικαιολογήσει το Βερολίνο στην Κομισιόν προκειμένου να χρησιμοποιήσει προς όφελος του τη ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες.
Επιστρέφοντας στην… Αθήνα, οι ίδιες πηγές αναφέρουν πως υπάρχει και άλλο ανοιχτό θέμα και αυτό δεν είναι άλλο από τη χρηματοδότηση αυτών των επενδύσεων.
Η Λευκή Βίβλος (εκτός από τη ρήτρα διαφυγής για την άμυνα), προβλέπει και τη συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού ταμείου 150 δις. ευρώ για επενδύσεις για τον ίδιο λόγο, οι οποίες θα είναι αυτόματα επιλέξιμες βάσει των εθνικών ρητρών διαφυγής.
Ζητούμενη για την Ελλάδα και τις άλλες υπερχρεωμένες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου είναι η χρήση αυτών των πόρων για την αύξηση των αμυντικών δαπανών και όχι ο δανεισμός από τις διεθνείς αγορές.
Για παράδειγμα, ο δανεισμός από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει σχεδόν μηδενικό επιτόκιο, αν και ακόμα καλύτερα για χώρες, όπως η Ελλάδα, θα ήταν η λήψη πόρων από το ΕΣΠΑ (δηλαδή μη δανεικών κονδυλίων) μέσα από την ανακατεύθυνση των διαθέσιμων κονδυλίων του.
Όσον αφορά το χρόνο στον οποίο θα ξεκαθαριστούν όλα τα παραπάνω, οι ίδιες πηγές αναφέρουν πως η προθεσμία «τέλη Απριλίου» για την κατάθεση αιτημάτων από τις χώρες – μέλη της ΕΕ προκειμένου να ενεργοποιήσουν τη ρήτρα διαφυγής δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
Κρίσιμη είναι η έκτακτη σύνοδος των υπουργών άμυνας της ΕΕ στις 2-3 Απριλίου 2025, αλλά είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των ηγετών της ΕΕ που έχει την αρμοδιότητα να αποφασίσει το τελικό πλαίσιο της ρήτρας διαφυγής.
Για να μπορούν να υποβληθούν τα προαναφερθέντα αιτήματα στο τέλος Απριλίου θα πρέπει να συγκληθεί έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο νωρίτερα, πράγμα κάπως δύσκολο καθώς μεσολαβούν και οι διακοπές του Πάσχα (13- 21 Απριλίου 2025), το οποίο φέτος είναι κοινό για τους Ορθόδοξου και τους Καθολικούς.
