Εγκαίνια για την έκθεση «Περικλής και Ντίκος Βυζάντιος- Ζωγραφικές Συγγένειες και Αντιθέσεις» στο Ίδρυμα Θεοχαράκη

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη εγκαινίασε, στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, την έκθεση «Περικλής και Ντίκος Βυζάντιος Ι Ζωγραφικές Συγγένειες και Αντιθέσεις».

Το έργο των κορυφαίων ζωγράφων Περικλή και Ντίκου Βυζάντιου, πατέρα και γιου, παρουσιάζεται, για πρώτη φορά μαζί, σε επιμέλεια του Τάκη Μαυρωτά, στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, με σημαντικά έργα της καλλιτεχνικής τους διαδρομής. Μέρος των έργων προέρχεται από τη συλλογή του Αλέξανδρου Λιακόπουλου και συμπληρώνεται με δανεισμούς από τις συλλογές των Αντώνη Κομνηνού, ΕΜΣΤ, Νίκου Παπαγεωργίου, Κυριάκου Τσιφλάκου, και Χρήστου Λαρσινού.

Η Υπουργός Πολιτισμού στον χαιρετισμό της σημείωσε: «Ο Περικλής και ο Ντίκος Βυζάντιος αποτελούν, αναμφίβολα, δύο μετεωρικές μορφές της Τέχνης μας, με σημαντικότατο αποτύπωμα, το οποίο ακόμα δεν έχει πλήρως αναδειχθεί. Σε αυτό στοχεύει, και το πετυχαίνει στο έπακρο, η έκθεση, που εκκινεί προσφυώς από τον δεσμό πατέρα και γιου, δύο ζωγράφων για να μυήσει στα ελατήρια, την έκφραση και το περιεχόμενο του καλλιτεχνικού τους σύμπαντος. Να ανιχνεύσει τις αναπόφευκτες, ενδεχομένως και αμφίδρομες, επιρροές, να αναδείξει, όμως ταυτόχρονα, και τις σημαντικές τους αποκλίσεις».

Όπως επεσήμανε η Λίνα Μενδώνη, «Η σημασία και η ακτινοβολία της έκθεσης δεν έγκεινται όμως μόνο στην κατ’ αντίστιξη του έργου δύο κορυφαίων καλλιτεχνών, του πατέρα και του γιου, και στην ανάδειξη των συγγενειών και των αποκλίσεών τους ή των επιρροών τους από διαφορετικές τεχνοτροπίες και ρεύματα. Γιατί η έκθεση, μέσω των δύο αυτών δημιουργών, διατρέχει σχεδόν έναν ολόκληρο αιώνα τέχνης, επιτρέποντας σε όλους μας ευρύτερη αναψηλάφηση των τάσεων και των αναζητήσεων που επηρεάζουν δύο αντιπροσωπευτικούς εκπροσώπους της».

Η Υπουργός τόνισε ότι «η έκθεση συνεπώς έχει αυτονόητη καλλιτεχνική αξία, δεδομένου ότι μας ξανασυστήνει δύο σπουδαίους ζωγράφους, ανοίγοντας όμως και άγνωστες πτυχές της εργογραφίας τους με ευρύτερες συνδηλώσεις».

Αυτοπροσωπογραφία του Περικλή Βυζάντιου

Ο Περικλής και ο Ντίκος Βυζάντιος είχαν κοινή αφετηρία στην τριβή με την τέχνη, καθώς σπούδασαν και οι δύο στη σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι. Ο Περικλής επέστρεψε εσπευσμένα στην Ελλάδα για να πολεμήσει για την πατρίδα ως και το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας, εκθέτοντας μάλιστα έργα του ως πολεμικός ζωγράφος μαζί με τον Παύλο Ροδοκανάκη και τον Σπύρο Παπαλουκά, τα οποία δυστυχώς χάθηκαν με την κατάρρευση του μετώπου. Στη συνέχεια ακολούθησε η ανοδική του πορεία, δημιουργώντας και εκθέτοντας την Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συνίδρυσε την ομάδα Ατελιέ που αργότερα εξελίχθηκε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και την πρώτη ιδιωτική σχολή ζωγραφικής, συμμετέχοντας στη σύσταση του Συνδέσμου Ελλήνων Ζωγράφων και υπηρετώντας ως Διευθυντής των παραρτημάτων της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, στους Δελφούς και την Ύδρα, όπου έζησε και εργάστηκε πολλά χρόνια. Ο Περικλής Βυζάντιος υπήρξε πρωτοπόρος της διακόσμησης και της σκηνογραφίας. Ήδη από το 1917 φιλοτέχνησε τα σκηνικά για την Ειρήνη του Αριστοφάνη, αλλά και της διαφήμισης. Στον Περικλή ανήκει το αειθαλές σλόγκαν του Εθνικού Λαχείου « Ένας στους 2 κερδίζει».

Ο Ντίκος Βυζάντιος πέρασε και αυτός από το Παρίσι μαζί με τη μεγάλη ομάδα των Ελλήνων με τις υποτροφίες του Οκτάβιου Μερλιέ, έχοντας όμως ήδη σπουδάσει στην Αθήνα στη Σχολή Καλών Τεχνών. Το Παρίσι παρέμεινε ο εκλεκτός τόπος διαμονής και δημιουργίας του. Εξέθεσε έργα στις επιφανέστερες γκαλερί και στην δική μας Εθνική Πινακοθήκη, προκαλώντας το ενδιαφέρον των ανθρώπων, του πολιτισμού και της τέχνης, όπως ο Ευγένιος Ιονέσκο και ο Μισέλ Φουκώ, οι οποίοι έγραψαν κείμενα για τις απεικονίσεις και τις ζωγραφικές δημιουργίες του. Ξεκινώντας από ημι-αφηρημένες συλλήψεις, μετέστη σταδιακά προς την παραστατικότητα την οποία κατά καιρούς χρωμάτισαν εξπρεσιονιστικές τάσεις στις οποίες υποσημείωσε με μια έκδηλη υπαρξιακή διάθεση. Αφιστάμενος από τη στάση του πατέρα του, επηρεασμένος αρχικά από τη σύγχρονη γαλλική ζωγραφική, αναπαριστούσε σκηνές από τη ζωή της υψηλής κοινωνίας με πολυτελή εσωτερικά σπιτιών και πορτρέτα των ενοίκων τους για να περάσει κατά την περίοδο της Ύδρας στην Τοπιογραφία.

Tο πλήρες κείμενο με τον χαιρετισμό της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στα εγκαίνια της έκθεσης «Περικλής και Ντίκος Βυζάντιος Ι Ζωγραφικές Συγγένειες και Αντιθέσεις», στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη.

Κυρίες και κύριοι,

Με ιδιαίτερη χαρά παρευρίσκομαι στα εγκαίνια της έκθεσης «Περικλής και Ντίκος Βυζάντιος. Ζωγραφικές συγγένειες και αντιθέσεις». Είναι μία ακόμη έκθεση, μία ιδιοφυής δράση του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Βασίλη και Μαρίνας Θεοχαράκη, παρουσιάζοντας δύο ζωγραφικούς κόσμους παράλληλους και συμπλεκόμενους, που θα προστεθεί στο πολυδιάστατο και σημαντικότατο έργο που επιτελεί για την προώθηση της νεότερης τέχνης μας το Ίδρυμα, αλλά ταυτόχρονα και μία δημιουργική πρόκληση προσέλκυση ευρύτερων νέων κοινών.

Ο Περικλής και ο Ντίκος Βυζάντιος αποτελούν, αναμφίβολα, δύο μετεωρικές μορφές της Τέχνης μας, με σημαντικότατο αποτύπωμα, το οποίο ακόμα δεν έχει πλήρως αναδειχθεί. Σε αυτό στοχεύει, και το πετυχαίνει στο έπακρο, η έκθεση, που εκκινεί προσφυώς από τον δεσμό πατέρα και γιου, δύο ζωγράφων για να μυήσει στα ελατήρια, την έκφραση και το περιεχόμενο του καλλιτεχνικού τους σύμπαντος. Να ανιχνεύσει τις αναπόφευκτες, ενδεχομένως και αμφίδρομες, επιρροές, να αναδείξει, όμως ταυτόχρονα, και τις σημαντικές τους αποκλίσεις.
Ο Περικλής και ο Ντίκος Βυζάντιος είχαν κοινή αφετηρία στην τριβή με την Τέχνη, καθώς αμφότεροι σπούδασαν στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Όμως Περικλής θα επιστρέψει, όμως, εσπευσμένα στην Ελλάδα, για να πολεμήσει επί πολλά έτη, έως και το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας -εκθέτοντας μάλιστα έργα του, ως πολεμικός ζωγράφος, μαζί με τον Παύλο Ροδοκανάκη και τον Σπύρο Παπαλουκά, τα οποία, δυστυχώς, θα χαθούν με την κατάρρευση του μετώπου. Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει μια μετεωρική πορεία, δημιουργώντας και εκθέτοντας, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Θα συνιδρύσει την ομάδα «Ατελιέ» που αργότερα να εξελιχθεί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και την πρώτη ιδιωτική σχολή ζωγραφικής- συμμετέχοντας στην σύσταση του Συνδέσμου Ελλήνων Ζωγράφων, και υπηρετώντας ως διευθυντής των παραρτημάτων της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών στους Δελφούς και την Ύδρα, όπου θα ζήσει και θα εργαστεί επί πολλά χρόνια. Ο Περικλής υπήρξε επίσης πρωτοπόρος της διακόσμησης και της σκηνογραφίας –ήδη από το 1917 φιλοτεχνεί τα σκηνικά για την Ειρήνη του Αριστοφάνη- αλλά και της διαφήμισης: σε αυτόν ανήκει το αειθαλές σλόγκαν του Εθνικού Λαχείου «Ο ένας στους δύο κερδίζει».

Από την άλλη, ο Ντίκος Βυζάντιος περνά και αυτός από το Παρίσι, μαζί με τη μεγάλη ομάδα Ελλήνων που δίνει υποτροφίες ο ΟκτάβιοςΜερλιέ, έχοντας όμως ήδη σπουδάσει στην εγχώρια Σχολή Καλών Τεχνών. Το Παρίσι θα παραμείνει ο εκλεκτός τόπος διαμονής και δημιουργίας του, εκθέτει έργα του στις επιφανέστερες γκαλερί και στη δική μας Εθνική Πινακοθήκη προκαλώντας το ενδιαφέρον των ανθρώπων του πολιτισμού και της τέχνης, όπως ο Ευγένιος Ιονέσκο και ο Μισέλ Φουκώ, οι οποίοι και θα γράψουν κείμενα για τις απεικονίσεις και τις ζωγραφικές δημιουργίες του. Ξεκινώντας από ημι-αφηρημένες συλλήψεις, θα μεταστεί σταδιακά προς την παραστατικότητα, την οποία έρχονται κατά καιρούς να χρωματίσουν εξπρεσιονιστικές τάσεις, τις οποίες θα υποσημειώνει μια έκδηλη υπαρξιακή διάθεση. Αφιστάμενος από τις τάσεις του πατέρα του, που, επηρεασμένος αρχικά από τη σύγχρονη γαλλική ζωγραφική, αναπαριστά σκηνές από τη ζωή της υψηλής κοινωνίας, με πολυτελή εσωτερικά σπιτιών και πορτρέτα των ενοίκων τους, για να περάσει έπειτα, κατά την περίοδο της Ύδρας στην τοπιογραφία.

Ωστόσο, η σημασία και η ακτινοβολία της έκθεσης δεν έγκεινται όμως μόνο στην κατ’ αντίστιξη του έργου δύο κορυφαίων καλλιτεχνών, του πατέρα και του γιου, και στην ανάδειξη των συγγενειών και των αποκλίσεών τους ή των επιρροών τους από διαφορετικές τεχνοτροπίες και ρεύματα. Γιατί η έκθεση, μέσω δύο αυτών δημιουργών, διατρέχει σχεδόν έναν ολόκληρο αιώνα τέχνης, επιτρέποντας σε όλους μας ευρύτερη αναψηλάφηση των τάσεων και των αναζητήσεων που επηρεάζουν δύο αντιπροσωπευτικούς εκπροσώπους της.Ας μην ξεχνάμε και μία άλλη διάσταση, ότι οι Βυζάντιοι κρατούν από τον αγωνιστή του ‘21 και μετέπειτα επαγγελματία στρατιωτικό Χρήστο Βυζάντιο, παππού του Περικλή. Όλα αυτά επηρεάζουν την ιδεολογία, φιλοσοφία, την τέχνη τους. Η ιστορία της οικογένειάς τους, παρούσας σε σημαντικά αξιώματα του ελληνικού κράτους ήδη από την ίδρυσή του, μπορεί να μας εκμυστηρευτεί πολλά για την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και για τις κοινωνικές καταβολές των Ελλήνων καλλιτεχνών, ιδιαίτερα στην πιο απομακρυσμένη περίοδο της ζωής και του έργου του Περικλή Βυζάντιου. Η έκθεση, συνεπώς, έχει αυτονόητη καλλιτεχνική αξία, δεδομένου ότι μας ξανασυστήνει εκ νέου δύο σπουδαίους ζωγράφους, ανοίγοντας, όμως, και άγνωστες πτυχές της εργοβιογραφίας τους με ευρύτερες συνδηλώσεις.

Κλείνοντας, διερμηνεύοντας τα αισθήματα όλων μας, θέλω να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Βασίλη και Μαρίνας Θεοχαράκη, τους αγαπητούς ιδρυτές του και το διοικητικό του συμβούλιο για την εξαίρετη τους ιδέα. Και κάθε έπαινο στους συντελεστές της έκθεσης και του εξαιρετικού καταλόγου της, με προεξάρχοντα τον πάντα ακάματο και δημιουργική επιμελητή της Τάκη Μαυρωτά, για την άρτια υλοποίησή της.

Σας ευχαριστώ.