Ένας μύκητας που αναπτύσσεται στο Τσερνόμπιλ απέκτησε μια μοναδική ιδιότητα

Τέσσερις δεκαετίες μετά την έκρηξη του αντιδραστήρα 4 στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ, κάποιες μορφές ζωής μέσα στη Ζώνη Αποκλεισμού όχι μόνο έχουν καταφέρει να επιβιώσουν και να προσαρμοστούν, αλλά φαίνεται πως ακμάζουν.

Μέρος αυτής της ανθεκτικότητας αποδίδεται στην απουσία ανθρώπινης δραστηριότητας, αλλά για έναν συγκεκριμένο οργανισμό, τουλάχιστον, η ιονίζουσα ακτινοβολία που παραμένει στα κτίρια γύρω από τον αντιδραστήρα μπορεί να αποτελεί πλεονέκτημα, αναφέρει το Science Alert.

Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει έναν περίεργο μαύρο μύκητα που, προσκολλημένος στους εσωτερικούς τοίχους ενός από τα πιο ραδιενεργά κτίρια στον πλανήτη, είναι στα… καλύτερά του. Ονομάζεται Cladosporium sphaerospermum και ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η σκούρα χρωστική ουσία του – η μελανίνη – μπορεί να του επιτρέπει να αξιοποιεί την ιονίζουσα ακτινοβολία με τρόπο που παραπέμπει στην φωτοσύνθεση των φυτών. Ο μηχανισμός αυτός έχει ονομαστεί ραδιοσύνθεση. Ωστόσο, παρότι έχει διαπιστωθεί ότι ο μύκητας ευδοκιμεί με την παρουσία ακτινοβολίας, το πώς και το γιατί δεν έχουν προσδιοριστεί.

Ραδιοσύνθεση, όπως φωτοσύνθεση

Το μυστήριο ξεκινά στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν μια ομάδα με επικεφαλής την μικροβιολόγο Nelli Zhdanova από την Εθνική Ακαδημία Επιστημών της Ουκρανίας πραγματοποίησε επιτόπια έρευνα στη Ζώνη Αποκλεισμού. Εκεί ανακάλυψαν έκπληκτοι μια εντυπωσιακή κοινότητα 37 ειδών μυκήτων, συνήθως με σκούρο έως μαύρο χρώμα, πλούσιο σε μελανίνη. Ο C. sphaerospermum κυριαρχούσε στα δείγματα και εμφάνιζε επίσης τα υψηλότερα επίπεδα ραδιενεργού μόλυνσης.

Αργότερα, ομάδα υπό τους Ekaterina Dadachova και Arturo Casadevall του Κολεγίου Ιατρικής Άλμπερτ Άινσταϊν των ΗΠΑ διαπίστωσε ότι η ιονίζουσα ακτινοβολία δεν έβλαπτε τον μύκητα όπως συμβαίνει σε άλλα είδη. Η ακτινοβολία, δηλαδή εκπομπές σωματιδίων αρκετά ισχυρών ώστε να αποσπούν ηλεκτρόνια από τα άτομά τους, μπορεί να διαλύσει μόρια, να διαταράξει βιοχημικές αντιδράσεις, ακόμη και να καταστρέψει το DNA. Τίποτα από αυτά δεν είναι καλό για τον άνθρωπο, αλλά μπορεί να αξιοποιηθεί για την καταστροφή καρκινικών κυττάρων, τα οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην ακτινοβολία.

Ωστόσο, ο μύκητας έδειχνε ανθεκτικότητα και μάλιστα αναπτυσσόταν καλύτερα υπό ιονίζουσα ακτινοβολία. Πειράματα κατέγραψαν μεταβολές στη συμπεριφορά της μελανίνης, οδηγώντας το 2008 τους Dadachova και Casadevall να προτείνουν μια βιολογική οδό παρόμοια με τη φωτοσύνθεση: ο μύκητας φαινόταν να συλλέγει την ακτινοβολία και να τη μετατρέπει σε ενέργεια, με τη μελανίνη να εκτελεί λειτουργία παρόμοια με αυτή της χλωροφύλλης. Ταυτόχρονα, η μελανίνη λειτουργούσε προστατευτικά έναντι των πιο επιβλαβών επιδράσεων αυτής της ακτινοβολίας.

Όπως σημειώνει ομάδα επιστημόνων υπό τον μηχανικό Nils Averesch του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, η ίδια η ραδιοσύνθεση ως μηχανισμός δεν έχει επιβεβαιωθεί, ούτε η παραγωγή ενώσεων υψηλότερης ενεργειακής αξίας. Άλλοι μύκητες με μελανίνη, όπως ο Wangiella dermatitidis και ο Cladosporium cladosporioides, εμφανίζουν διαφορετικές αντιδράσεις στην ακτινοβολία, γεγονός που δείχνει ότι η συμπεριφορά του C. sphaerospermum δεν είναι καθολική.

Το αν πρόκειται για εξελικτική προσαρμογή του μύκητα που επιτρέπει την εκμετάλλευση μιας θανατηφόρας για άλλους οργανισμούς πηγής ενέργειας ή για μια αντίδραση στρες που αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης υπό ακραίες συνθήκες, παραμένει άγνωστο. Το βέβαιο είναι πως αυτός ο ταπεινός, μαύρος μύκητας αξιοποιεί την ιονίζουσα ακτινοβολία με έναν τρόπο που τον βοηθά να επιβιώνει, ακόμη και να ευδοκιμεί, σε ένα περιβάλλον απαγορευτικό για τον άνθρωπο.