Στη διελκυστίνδα ΗΠΑ – Ρωσίας το ευρωπαϊκό και γερμανικό παζάρι για την αύξηση των αμυντικών δαπανών 

Ξεκίνησε χθες (13.3.25) από το Βερολίνο ένα εξαιρετικά κρίσιμο επταήμερο διεργασιών για την Ευρώπη (και όχι μόνο για τη Γερμανία), το οποίο θα καταλήξει στις Βρυξέλλες.

Ωστόσο, αν και οι διεργασίες, με την κορυφή της ατζέντας να λαμβάνει το ζήτημα της Άμυνας, γίνονται από Ευρωπαίους για τους… Ευρωπαίους (είτε στο Βερολίνο, είτε στις Βρυξέλλες), η έκβασή των διεργασιών αυτών δεν καθορίζεται κυρίως από τους ίδιους τους Ευρωπαίους αλλά από τους Αμερικάνους (τους οποίους δεν μπορούν να «αντικαταστήσουν» στρατιωτικά στην Ευρώπη πριν το 2027) και την έκβαση της (εντελώς αβέβαιης) διαπραγμάτευσης τους με τους Ρώσους σε σχέση με το μέλλον της Ουκρανίας.

Μ΄άλλα λόγια, χωρίς να έχει καθοριστεί το αν και ποια θα είναι η ρωσο – αμερικανική συμφωνία «ειρήνευσης» στην Ουκρανία φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να καθορισθούν και τα βήματα της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής και γερμανικής άμυνας.

Αδιέξοδη η χθεσινή συνεδρίαση της Bundestag

Αυτό έγινε χθες φανερό στο Βερολίνο, καθώς ξεκίνησε (χωρίς να δώσει θετική κατεύθυνση για το πακέτο Μερτς) η συζήτηση στην απερχόμενη (δηλαδή εκείνη που προέκυψε από τις εκλογές του 2021) γερμανική ομοσπονδιακή Βουλή (Bundestag) η συζήτηση επί της συνταγματικής αναθεώρησης του φρένου χρέους.

Αν και ο Μερτς (όπως ο ίδιος δήλωσε από το βήμα της Βουλής) έκανε παραχωρήσεις στους Πρασίνους, εκείνοι επέμειναν στο «όχι», ενώ το ακροδεξιό AfD χαρακτήρισε την επιδιωκόμενη ψήφιση της συνταγματικής αναθεώρησης από την παλιά και όχι τη νέα Βουλή ως «δημοσιονομικό πραξικόπημα».

Η συζήτηση στην Bundestag, αν δεν κηρυχθεί στο μεταξύ παράνομη από το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο στο οποίο έχει προσφύγει η «Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ», προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί την Τρίτη 18 Μαρτίου με ψηφοφορία επί των προτάσεων οι οποίες έχουν πέσει στο τραπέζι: Των CDU – SPD, των Πρασίνων και των Φιλελευθέρων.

Ακόμα, όμως, και αν ψηφιστεί με πλειοψηφία 2/3 μία ενδεχόμενη κοινή πλατφόρμα μεταξύ CDU – SPD και Πρασίνων πχ μέσω της καταβολής 50 δισ. ευρώ από το πακέτο Μερτς (900 δισ. ευρώ) στο Ταμείο για το Κλίμα (καθώς οι Πράσινοι θέλουν χαλάρωση του φρένου χρέους όπως το CDU – SPD, ενώ οι Φιλελεύθεροι όχι), αυτό δεν αρκεί.

Θα πρέπει να ψηφιστεί η ιδία (ενδεχόμενη) συμφωνία συνταγματικής αναθεώρησης, στις 21 Μαρτίου, και από τα 2/3 του Bundesrat, δηλαδή το ομοσπονδιακό συμβούλιο των αντιπροσώπων των ομοσπονδιακών κρατιδίων, κάτι που επίσης δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένου καθώς δεν έχει την ίδια σύνθεση με εκείνη της Bundestag.

Την ίδια ημερομηνία (21.3.25), κατά την οποία θα ολοκληρώνεται θετικά ή αρνητικά, για την εν αναμονή κυβέρνηση CDU – SPD, η ψηφοφορία για τη συνταγματική αναθεώρηση θα ολοκληρώνεται η τακτική σύνοδος κορυφής της ΕΕ με θέμα το νέο πακέτο στήριξης για την Ουκρανία και ενδεχομένως το σχέδιο αύξησης των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών κατά 800 δισ. Ευρώ.

Η έκβαση της πολιτικής μάχης στην Bundestag και το Bundesrat (αν και θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο να περάσει το πακέτο Μερτς από την Bundestag και όχι από το Bundesrat) προφανώς θα επηρεάσει τη Σύνοδο Κορυφής, καθώς θα έχει το ίδιο διακύβευμα, δηλαδή την αύξηση των αμυντικών δαπανών, αλλά και το πράσινο φως για νέο πακέτο βοήθειας στην Ουκρανία.

Η έκτακτη σύνοδος κορυφής της 6ης Μαρτίου 2025 δεν έλαβε απόφαση για την Ουκρανία, λόγω του βέτο της Ουγγαρίας, ενώ έδωσε ένα πρώτο πράσινο φως στο σχέδιο της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν, για επιπλέον δαπάνες 800 δισ. ευρώ για την ευρωπαϊκή άμυνα (ευρωπαϊκό ταμείο 150 δις. ευρώ και ενεργοποίηση εθνικών ρητρών διαφυγής).

Μένει να διευκρινιστεί από την ΕΕ, πώς θα «γεμίσει» το ταμείο των 150 δισ. ευρώ για την παροχή χαμηλότοκιων δανείων -με την έκδοση ευρω – ομολόγου να βρίσκεται στο τραπέζι αν και η Γερμανία είναι κάθετα αντίθετη (καθώς δηλώνει πως δεν θα το χρησιμοποιήσει καθώς δανείζεται η ίδια με το πιο χαμηλό επιτόκιο της αγοράς!) – και προπαντός η χρονική διάρκεια αλλά και το ποσοστό της εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών από τους δημοσιονομικούς κανόνες.

Δημόσιες ευρωπαϊκές διαφωνίες για τη διάρκεια της εξαίρεσης της αύξησης

Σε ομιλία της, η Φον ντερ Λάιεν, μετά την έκτακτη σύνοδο, έκανε λόγο για 4ετή διάρκεια σε σχέση με την ενεργοποίηση των εθνικών ρητρών διαφυγής, ενώ ούτε η ίδια, ούτε άλλος αξιωματούχος της ΕΕ ή κράτους μέλους έχει δηλώσει έως σήμερα, τίποτα επί του ποσοστού της εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών.

Ωστόσο, έγινε δήλωση και μάλιστα δια στόματος του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Πορτογάλος Αντόνιο Κόστα, στην έδρα της Γερμανικής κυβέρνησης, στο Βερολίνο, μετά από συνάντηση με τον καγκελάριο Σολτς, σε σχέση με τη διάρκεια της εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών.

Συγκεκριμένα, δήλωσε πως «η πρόταση της Γερμανίας (σ.σ. προβλέπει 10ετή χαλάρωση του συμφώνου σταθερότητας αναφορικά με τις αμυντικές δαπάνες) είναι πολύ ρεαλιστική, διότι οι προσπάθειές μας για την επίτευξη κοινών αμυντικών δαπανών δεν είναι μια προσωρινή προσπάθεια».Και πρόσθεσε «πρέπει να σκεφτούμε μακροπρόθεσμα», δήλωσε ο ίδιος, διαφοροποιούμενος από τη «μεσοπρόθεσμη», δηλαδή την 4ετή χαλάρωση που πρότεινε η Φον ντερ Λάιεν.

Ακόμα, όμως, και αν η ΕΕ δεν δεχτεί την γερμανική πρόταση για μακροπρόθεσμη και όχι μεσοπρόθεσμη χαλάρωση του συμφώνου σταθερότητας, η εν αναμονή κυβέρνηση της Γερμανίας (CDU – SPD) έχει αποφασίσει -εφόσον φυσικά κάτι τέτοιο περάσει από τα κοινοβούλια της και το συνταγματικό δικαστήριο της Καρλσρούης (πράγμα για την ώρα, αβέβαιο!)- να εφαρμόσει μονομερώς την χαλάρωση του δικού της δημοσιονομικού κανόνα, αυξάνοντας το όριο του δημοσίου δανεισμού για 10 ή ακόμα και για 12 χρόνια.

Η «μη συμμόρφωση» όμως, της Γερμανίας με του δημοσιονομικούς κανόνες, όπως προειδοποιεί η Βερόνικα Γκριμ, μέλος του συμβουλίου των «σοφών» οικονομολόγων της καγκελαρίας «θα μπορούσε να οδηγήσει σε εντάσεις εντός της ευρωζώνης, καθώς άλλα κράτη μέλη θα μπορούσαν επίσης να ζητήσουν εξαιρέσεις, οι οποίες θα υπονόμευαν την αξιοπιστία των μεταρρυθμισμένων ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων στο σύνολό τους».

Ωστόσο, ποιος μπορεί στα σοβαρά να «κατηγορήσει» τη γερμανική ηγεσία για εθνοκεντρική πολιτική, από τη στιγμή που ήταν η ίδια η Κομισιόν η οποία έχει ανοίξει τον εθνικό δρόμο διαχείρισης της δημοσιονομικής κρίσης κάθε χώρας (πέρα από το ευρωπαϊκό σύμφωνο σταθερότητας) με όχημα την αύξηση των αμυντικών δαπανών, προτείνοντας οριζόντια τη δυνατότητα εφαρμογής της εθνικής ρήτρας διαφυγής, παραβιάζοντας το Σύμφωνο Σταθερότητας όχι μόνο σε σχέση με τους κανόνες για το έλλειμμα, αλλά και τους κανόνες για την ίδια τη ρήτρα διαφυγής;

Υπενθυμίζεται πως το Σύμφωνο Σταθερότητας προβλέπει τη δυνατότητα είτε μίας γενικής ρήτρας διαφυγής, ίδιας για όλες τις χώρες – μέλη της ΕΕ, είτε μίας εθνικής ρήτρας διαφυγής για μεμονωμένες χώρες – μέλη της ΕΕ. Η πρόταση της Κομισιόν και της ΕΕ αποτελεί μία ενδιάμεση θέση μεταξύ της «γενικής» και της «εθνικής» ρήτρας διαφυγής, καθώς προβλέπει … γενική ισχύ της ρήτρας διαφυγής, αλλά με τους όρους της εθνικής ρήτρας!