Είχες θησαυρό στα χέρια σου: Η μηχανή του καφέ που έγινε σύμβολο του 20ου αιώνα

Στην ιστορία της τεχνολογίας ισχύει η αρχή ότι αν κάτι φτάσει σε σχεδιαστική τελειότητα, τότε πρακτικά παύει να εξελίσσεται. Η χτένα είναι περίπου ίδια και απαράλλακτη από την εποχή του λίθου και από το 1933 η καφετιέρα Moka της Bialetti αποτελεί ένα από τα πιο διαχρονικά και αναγνωρίσιμα αντικείμενα-σύμβολα του ιταλικού design και της καθημερινής κουλτούρας του καφέ. Έκτοτε έχουν γίνει και άλλες εφευρέσεις για την οικιακή προετοιμασία καφέ, αλλά κατά την ταπεινή γνώμη πολλών φίλων του αγαπημένου ροφήματος, ο,τιδήποτε έγινε εκ των υστέρων μάλλον περιέπλεξε παρά βελτίωσε τα πράγματα.

Η ιστορία της Moka ξεκινά το 1933, όταν ο Ιταλός μηχανικός Αλφόνσο Μπιαλέτι δημιούργησε μία καινοτόμο καφετιέρα για οικιακή χρήση, που βασιζόταν στην πίεση του ατμού. Την κατασκεύασε αρχικά από αλουμίνιο και της έδωσε τη χαρακτηριστική οκταγωνική διατομή που στενεύει στη μέση – σαν ένα γυναικείο σώμα, κατά μία ερμηνεία. Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο ήταν ταυτόχρονα εργονομικό  και καλαίσθητο, ικανοποιώντας έτσι μια βασική αρχή του βιομηχανικού σχεδίου. Τα κυρίαρχα τότε αισθητικά ρεύματα του αρ-ντεκό και του φουτουρισμού συνυπάρχουν στη σχεδίαση.

Η εμπορική ονομασία Moka αναφέρεται στο λιμάνι της Υεμένης – πατρίδας του καφέ – από το οποίο γινόταν τότε η εξαγωγή του πολύτιμου κόκκου. Πάντως, στα πρώτα χρόνια της εμφάνισής της η νέα καφετιέρα δεν έγινε υπερβολικά δημοφιλής – ο κόσμος εξακολουθούσε να βολεύεται με την προγενέστερη ναπολιτάνα – αυτήν που χρησιμοποιεί η Σοφία Λόρεν στην Ξεχωριστή Μέρα του Έττορε Σκόλα (1977). Άλλωστε και ο  Alfonso το πουλούσε κυρίως σε τοπικό επίπεδο, ως ένα από τα πολλά προϊόντα της επιχείρησής του.

Η Moka φτιάχνει πάντα μία συγκεκριμένη ποσότητα καφέ, οπότε ανάλογα με την περίσταση χρησιμοποιείτε την αντίστοιχη καφετιέρα.

Έφερε μια γευστική επανάσταση στον καφέ

Η παγκόσμια κυριαρχία της νέας Moka ήλθε με την επόμενη γενιά, όταν τα ηνία της οικογενειακής επιχείρησης ανέλαβε ο γιος του Αλφρέντο, ο Ρενάτο Μπιαλέτι, το 1946, ξεκινώντας μία  πολύπλευρη εκστρατεία μάρκετινγκ. Στο πλαίσιο των προωθητικών ενεργειών δημιουργήθηκε και ο χαρακτηριστικός «Οmino con i baffi – Το ανθρωπάκι με τα μουστάκια», που βασίστηκε σε ένα χιουμοριστικό σκίτσο του Ρενάτο Μπιαλέτι από τον Πολ Καμπάνι το 1953. Από τότε η Moka έχει μπει στα περισσότερα ιταλικά σπίτια και σε πολλά παγκοσμίως και έχει γίνει ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα αντικείμενα design παγκοσμίως. Πλέον, φιλοξενείται σε μουσεία όπως το ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης.

Και αρκετά δικαιολογημένα, αφού το σχέδιο του Αλφόνσο Μπιαλέτι  είναι ιδιοφυές στην απλότητά του και αποσυναρμολογείται σε τέσσερα-πέντε στοιχεία. Ο κάτω θάλαμος είναι ο χώρος όπου τοποθετείται το νερό. Είναι εξοπλισμένος  με βαλβίδα ασφαλείας για την εκτόνωση του ατμού σε περίπτωση που δημιουργηθεί υπερβολική πίεση. Η υποδοχή του καφέ έχει σχήμα χωνιού και κάθεται στο άνοιγμα του κάτω θαλάμου. Έχει ένα πρώτο φἰλτρο επάνω στο οποίο τοποθετείται ο αλεσμένος καφές. Ο επάνω θάλαμος  βιδώνει αεροστεγώς στον κάτω θάλαμο. Ένα δεύτερο φίλτρο στο κάτω μέρος του επάνω θαλάμου με πλαστικό δακτύλιο διασφαλίζει την τέλεια πρόσφυση ανάμεσα στα δύο μέρη.

Η Moka τοποθετείται απευθείας σε πηγή θερμότητας – ηλεκτρικό μάτι ή φλόγα γκαζιού. Καθώς το νερό στον κάτω θἀλαμο θερμαίνεται, μετατρέπεται σε ατμό που αυξάνει την πίεση και αναγκάζει το υπόλοιπο νερό να περάσει μέσα από το φίλτρο με τον καφέ, και να δημιουργησει το ρόφημα που συλλεγεται στον επάνω θάλαμο. Μόλις είναι έτοιμος, σερβίρεται κατευθείαν. Χειρίζεστε τη μόκα από το χερούλι, από πλαστικό ή βακελίτη.

Για τα δεδομένα των προηγούμενων δεκαετιών η Moka ήταν επαναστατικά ταχεία. Σήμερα που πολλοί έχουν συνηθήσει να βρίσκουν τον καφέ έτοιμο με το πάτημα ενός κουμπιού, τα λίγα λεπτά που απαιτεί για την προετοιμασία, μοιάζουν με αιωνιότητα.

Εκτός από ντιζαϊνάτη και σέξυ είναι και οικολογική

Η στιγμή που το ρόφημα ξεχειλίζει με τον χαρακηριστικό ήχο από το στενό ρουθούνι μέσα στον επάνω θάλαμο, είναι χαρακτηριστική της καθημερινής τελετουργίας του καφέ. Είναι η στιγμή που η κουζίνα γεμίζει άρωμα και τα φλυτζάνια περιμένουν ανυπόμονα. Ή υπομονετικά. Διότι εκεί είναι το ερώτημα: η μόκα είναι αποτελεσματικά γρήγορη ή αναχρονιστικά αργή;

Για τα δεδομένα των προηγούμενων δεκαετιών η Moka ήταν επαναστατικά ταχεία. Σήμερα που πολλοί έχουν συνηθήσει να βρίσκουν τον καφέ έτοιμο με το πάτημα ενός κουμπιού, τα λίγα λεπτά που απαιτεί για την προετοιμασία, μοιάζουν με αιωνιότητα. Είναι όμως; Πέραν από την “τελετουργία”, η μόκα μάς θυμίζει ότι η ποιότητα της απόλαυσης απαιτεί μερικές φορές έναν αναγκαίο χρόνο για βέλτιστο αποτέλεσμα. Αλλωστε και ο καφές δεν κάνει να καταναλώνεται σε απεριόριστες ποσότητες. Μην το ξεχνάμε. Και η ώρα που περιμένουμε να γίνει είναι πάντα ευκαιρία για έναν αναστοχασμό ή μια μικρή κουβέντα με τους φίλους στη κουζίνα – ή απλά για να θαυμάσουμε κάποιο έτερον ήμισυ να μας τον φτιάχνει;

Η Moka φτιάχνει πάντα μία συγκεκριμένη ποσότητα καφέ, οπότε ανάλογα με την περίσταση χρησιμοποιείτε την αντίστοιχη καφετιέρα. Στην πράξη η καφετιέρα για δύο ή τρία φλυτζάνια θα σας εξυπηρετήσει αν μοιράζεστε τον καφέ ή αν θέλετε μεγάλο φλυτζάνι για το πρωινό σας. Προσοχή να μη βάλετε την καφετιέρα σε πληντύριο πιάτων και να μην την πλύνετε με σαπούνι: με τα χρόνια αφήνετε να μαζέψει εσωτερική πατίνα από τον καφέ και εξωτερική από την φλόγα, που της δίνει τη μοναδικότητά της και ίσως και καλύτερη γεύση στο ρόφημα.

Η Δωροθέα Μερκούρη μας έστειλε μια φωτογραφία από το σπίτι της στην Πλάκα, στην κουζίνα της, με μια Moka Express στο δεξί της χέρι.

Η Δωροθέα Μερκούρη έχει μια Moka στο σπίτι της στην Πλάκα και μοιράστηκε μαζί μας μια φωτογραφία και το πόσο αγαπάει αυτή τη μηχανή. «Ειναι η καφετιέρα της αγάπης. Η καφετιέρα που θα έχω μαζί μου πάντα. Ακόμα και στις διακοπές και στην δουλειά. Είναι η καφετιέρα που με συνδέει με το παιδικό μου κόσμο στο χωριό μου στην Ιταλία».

Εκτός από ντιζαϊνάτη και σέξυ είναι και οικολογική, γιατἰ δεν παράγει καθόλου απορρίμματα: διαρκεί για πάντα και μετά από κάθε χρήση ο χρησιμοποιημένος καφές μπαίνει στο κομπόστ ή αδειάζει απευθείας στη γλάστρα. Τώρα αντι για αλουμίνιο συχνά φτιάχνεται από ατσάλι. Οι ανταγωνιστικές εταιρείες φτιάχνουν πλέον καφετιέρες τύπου Moka σε άλλα σχήματα (κυλινδρικό, στρογγυλό, κωνικό, πενταγωνικό κλπ.) που είναι εξίσου λειτουργικές και ενίοτε πιο ακριβές, αλλά κάπως λιγότερο εμβληματικές. Όποια διαλέξετε πάντως, να ξέρετε ότι τελικά θα δεθείτε μαζί της.

Ο καφές της Moka λέγεται μόκα και διαφέρει από τον εσπρέσο, ο οποίος φτιάχνεται από μηχάνημα που έχει πολύ μεγαλύτερη πίεση. Σε αντίθεση με τη μηχανή του εσπρέσο δεν πατικώνουμε τον αλεσμένο καφέ όταν τον τοποθετούμε στην υποδοχή, η οποία πρέπει να είναι στεγνή.

Διαβάστε ακόμη: «Olivier»: μια πολυλειτουργική ανακαίνιση διαμερίσματος στο κέντρο της Αθήνας

TAGS :

καφές καφετιέρα

x

Ακολουθήστε το Andro στο Facebook